Eκφραστείτε ελεύθερα…
Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου, Ψυχολόγου, M.Sc, PhD Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας www.my-psychology.gr
Συναίσθημα είναι η ευχάριστη ή η δυσάρεστη ψυχική κατάσταση που δημιουργείται από την ικανοποίηση ή μη ικανοποίηση μιας ορμής. Η πηγή του συναισθήματος είναι εσωτερική. Όμως στην καλλιέργειά του και στο ξύπνημά του συντελεί η επίδραση της εξωτερικής πραγματικότητας. Το συναίσθημα είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στοιχείο της ψυχικής μας ζωής και ασκεί μεγάλη επίδραση σ’ όλες τις εκδηλώσεις μας. Μάλιστα, σε αρκετές περιπτώσεις, επιβάλλεται και στη λογική και στις απόψεις μας. Τα συναισθήματα διακρίνονται μεταξύ τους κατά ποσόν και κατά ποιόν. Διαχωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες, χωρίς ωστόσο να έχουν γενική ομοφωνία ως προς αυτές. Η πιο βασική διαίρεσή τους είναι σε ευάρεστα και δυσάρεστα, δηλαδή σε εκείνα που έλκουν και σ’ εκείνα που απωθούν. Πάντως, τα πιο ισχυρά συναισθήματα είναι το πατριωτικό, το θρησκευτικό, το συναίσθημα της φιλίας, της μητρικής ή πατρικής αγάπης κτλ. Πιο καθημερινά και επαναλαμβανόμενα συναισθήματα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ο φόβος, η αγάπη, ο θυμός, το μίσος, η ευτυχία, η δυστυχία, κ.ά. Δυστυχώς στις μέρες μας όλο και περισσότερα άτομα παρουσιάζουν σημαντική δυσκολία στην ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων τους. Ίσως να είστε ένα άτομο από τα πολλά που γαλούχησε η κοινωνία μας, που πιστεύουν ότι με το να μην επιτρέπουν την εκδήλωση των συναισθημάτων τους, προάγουν ένα προφίλ στους άλλους ενός σκληρότερου, υγιέστερου, ισορροπημένου ατόμου που δεν είναι δυνατόν να το αγγίξουν οι δυσκολίες της ζωής. Όταν όμως η καταστολή των συναισθημάτων γίνεται μια συνηθισμένη αντίδραση, τότε με τον καιρό δύναται να δημιουργήσει άγχος, απωθημένα και ίσως και σωματοποίηση της διαδικασίας αυτής με ψυχοσωματικά συμπτώματα. Ωστόσο όσο περισσότερο προσπαθεί κανείς να γίνει αγαπητός τόσο περισσότερο κρύβει τη στενοχώρια, την πικρία του και τον εκνευρισμό του. Τα συναισθήματα αυτά αναπόφευκτα παρατηρούνται στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, αφού δεν είναι δυνατόν να είμαστε πάντοτε ικανοποιημένοι με τις συμπεριφορές των άλλων. Όταν όμως προσπαθούμε να είμαστε πάντα σωστοί, χαμογελαστοί, και υποχωρητικοί, θάβουμε μέσα μας όποια στενοχώρια, η οποία αυτόματα μπαίνει σε αναμονή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πικρία και ο θυμός να συσσωρεύονται και να ξεσπούν σε απλές καταστάσεις της καθημερινότητας κάνοντάς την δύσκολη και βαριά για να την αντέξει κανείς. Υπάρχει ωστόσο και το ενδεχόμενο ο θυμός να μην εκτονωθεί καθόλου και τότε τα πράγματα είναι αισθητά χειρότερα.
Ο φόβος είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες αυτής της εσωστρέφειας. Σκεπτόμαστε αρκετά πώς θα αντιδράσει ο περίγυρός μας, ενώ ορισμένοι από μας αισθάνονται ότι αν αποκαλύψουν τα συναισθήματά τους αυτό θα τους κάνει πιο ευάλωτους. Η αίσθηση ότι εκτιθέμεθα είναι κάτι που μας αποθαρρύνει από το να μιλήσουμε για τα πραγματικά μας συναισθήματα. Και αυτό γιατί λίγο πολύ όλοι προσπαθούμε να παρουσιάσουμε μια τέλεια εικόνα για τον εαυτό μας και από την άλλη να κρύψουμε οποιοδήποτε βαθύτερο συναίσθημα κυρίως αρνητικό, από φόβο να μην εκτεθούμε, να μη γελοιοποιηθούμε ή να μην φανούμε αδύναμοι.
Βέβαια, αυτή η δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων ίσως να μην συμβαίνει πάντα. Ίσως το πρόβλημα έκφρασης να παρουσιάζεται σε συγκεκριμένο περιβάλλον και με κάποια συγκεκριμένα άτομα. Εάν ισχύει κάτι τέτοιο θα πρέπει να εστιάσετε την προσοχή σας στο να ανακαλύψετε πότε, με ποιους ανθρώπους και γιατί έχετε την τάση να αποκρύπτετε τα πραγματικά συναισθήματά σας. Ενδέχεται για παράδειγμα, να διαπιστώσετε ότι δεν υιοθετούσατε πάντα αυτήν την συμπεριφορά και ίσως το πρόβλημα να ξεκίνησε μετά από ένα συγκεκριμένο γεγονός στο παρελθόν. Πράγματι, μερικές άσχημες εμπειρίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια εσωστρέφεια λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή καταστάσεις. Φανταστείτε ένα άτομο που κάποια στιγμή εξέφρασε τα συναισθήματά του με κάθε ειλικρίνεια και εισέπραξε το χλευασμό και τη γελιοποίηση. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι δε θα εξωτερικεύσει ξανά με ευκολία τα συναισθήματά του εξαιτίας αυτής της άσχημης εμπειρίας.
Αυτό που μας διαφεύγει είναι ότι τα αρνητικά συναισθήματα όπως η θλίψη και η οργή γίνονται λιγότερο έντονα όταν κανείς τα εκφράσει με λέξεις. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί προσφέρει ανακούφιση το να μιλάμε σε έναν ψυχολόγο, ή έστω σε ένα δικό μας άνθρωπο που εμπιστευόμαστε. Δεν είναι κακό να γνωστοποιήσετε στα αγαπημένα σας άτομα πότε κάτι σας ενοχλεί. Ωστόσο, λάβετε υπόψη σας ότι η οικογένεια και οι φίλοι σας μπορεί να μην είναι σε θέση να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τα συναισθήματά σας με κατάλληλο τρόπο. Σε αυτήν την περίπτωση, ζητήστε βοήθεια από κάποιον εκτός της οικογένειας, π.χ. από τον οικογενειακό σας γιατρό, ή από έναν ψυχολόγο -για συμβουλές και υποστήριξη-, ώστε να βελτιώσετε τη συναισθηματική σας υγεία.
Να θυμάστε… η κατανόηση και η έκφραση των συναισθημάτων μας έχει καθοριστική σημασία τόσο για τη ζωή μας γενικά όσο και για τις ανθρώπινες σχέσεις
