Bullying και Μακιαβελισμός στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Εξαρτώνται μήπως από τα αντικείμενα σπουδών;

Από έρευνα που διενεργήθηκε το 2017 σε τρία τμήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Φυσικής Αγωγής, Κτηνιατρικής και Διοίκησης Επιχειρήσεων) από την υποψήφια διδάκτορα, κα Σπανού Κυριακή, υπό την επίβλεψη της Επίκουρης Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κας Μπεκιάρη Αλεξάνδρας (sandrab@pe.uth.gr), σχετικά με φαινόμενα Μακιαβελισμού και bullying, προέκυψαν αποτελέσματα που μπορούν να προκαλέσουν έντονο προβληματισμό. Με εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων κοινωνιο-πληροφορικής (αλγεβρικής ανάλυσης κοινωνικών δικτύων) και συμβατικής στατιστικής, στάθηκε δυνατή η μέτρηση και η κοινωνική «ακτινογραφία» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Κατά πόσο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση η κατάσταση βελτιώνεται σε σχέση με το σχολείο; Ίσως τελικά όχι ιδιαίτερα. Απλώς, οι μακιαβελικές και εκφοβιστικές συμπεριφορές αλλάζουν μορφή και αιτία. Ο Μακιαβελισμός (δηλ. η χειραγώγηση των άλλων για προσωπικό όφελος ακόμη και μέσω «ανήθικων» συμπεριφορών, που αποτελεί εφαρμογή του κανόνα «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα») συνδέεται άμεσα με συμπεριφορά εκφοβισμού (bullying). Φοιτητές που παρουσιάζουν υψηλή μακιαβελική συμπεριφορά παρουσιάζουν επίσης υψηλά επίπεδα συμπεριφοράς εκφοβισμού. Γιατί το κάνουν; Για να κυριαρχήσουν σε μια παρέα και να νιώσουν κοινωνικά καταξιωμένοι ή ενδεχομένως για να πετύχουν άλλους στόχους (λχ ειδική βοήθεια στις εξετάσεις, διάκριση στις σπουδές). O Μακιαβελισμός και το bullying δυστυχώς δεν εμφανίζονται πάντα σε ένταση και μορφή ποινικώς ή πειθαρχικώς ελεγκτέα, αλλά είναι πάντα ψυχοφθόρα.

Εξαρτώνται άραγε οι διαπροσωπικές σχέσεις των φοιτητών, και ιδίως ο μακιαβελισμός και ο εκφοβισμός, από το αντικείμενο των σπουδών τους; Η απάντηση φαίνεται να είναι «ναι». Από τα τρία προαναφερθέντα τμήματα, εντονότερα εμφανίζονται τέτοιες συμπεριφορές σε φοιτητές Φυσικής Αγωγής, καθώς το αντικείμενο αυτό έχει εγγενές το ανταγωνιστικό πνεύμα στις αθλητικές δραστηριότητες. Έντονες τέτοιες συμπεριφορές, όσο κι αν αυτό πολλοί δεν θα το θεωρούσαν αναμενόμενο, εμφανίζονται και σε φοιτητές Διοίκησης Επιχειρήσεων, λόγω του κλίματος στρες και ρίσκου που συνδέεται με το αντικείμενο των σπουδών τους, το οποίο είναι η μελλοντική αναμέτρηση με σκοπό την καταξίωση στην επιχειρηματική αρένα.

Η διερεύνηση αντιλήψεων σε σχέση με τις διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί και πρέπει να βοηθήσει δραστικά στο σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων αντιμετώπισης του εκφοβισμού και των μακιαβελικών συμπεριφορών στα πανεπιστήμια στο άμεσο μέλλον. Η μελέτη των αλληλεπιδράσεων «θύτη- θύματος» θα αποκαλύψει εξαιρετικής σημασίας στοιχεία για την προσωπικότητα των φοιτητών, οι οποίοι μην ξεχνάμε ότι είναι οι μελλοντικοί εξειδικευμένοι επαγγελματίες και φορείς επιστημονικής γνώσης.

Είναι σκόπιμο να δοθεί έμφαση λοιπόν όχι μόνο στην ακαδημαϊκή κατάρτιση, αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όπως φαίνεται απ’ τα αποτελέσματα της έρευνας, η σκοπιμότητα αυτή δεν πρέπει να αποτελεί κύριο μέλημα μόνο στο σχολείο, αλλά και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Αλεξάνδρα Μπεκιάρη

Επίκουρη Καθηγήτρια

ΤΕΦΑΑ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας