Πέντε σκέψεις για τον φεμινισμό, την σεξουαλική παρενόχληση και την επιστολή Ντενέβ.

Σώτη Τριανταφύλλου

«O φεμινισμός, με την έννοια του κινήματος, βρίσκεται πίσω μας. Η επανάσταση των γυναικών πέτυχε και προχώρησε σε όλες τις δυτικές χώρες. Στο εξής, εξαρτάται από την κάθε επιμέρους κοινωνία και από το κάθε άτομο -άνδρα ή γυναίκα- να εφαρμόζει τους νόμους και να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους αποδεκτούς πολιτισμικούς κανόνες.
Οι συγκρούσεις μεταξύ “φεμινιστριών” του παρελθόντος και “φεμινιστριών” του παρόντος καθρεφτίζουν διαφορετικές αντιλήψεις γύρω από το σεξ: οι παλιότερες φεμινίστριες συμμετείχαν σε σεξουαλική επανάσταση όπου επιτρέπονταν σχεδόν όλα -μερικά από τα οποία ήταν μάλλον υπέρ των ανδρών παρά υπέρ των γυναικών. Οι σημερινές φεμινίστριες βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά και, στα ριζοσπαστικά άκρα, εμπνέονται από πουριτανική αυστηρότητα. Τα όρια μεταξύ ελευθερίας και κατάχρησης είναι συγκεχυμένα σε όλους τους τομείς της ζωής -και, κατά κάποιον τρόπο, η ίδια η ζωή, η καθημερινότητα, δίνει απαντήσεις για το τι είναι αποδεκτό και τι όχι. Υπό αυτή την έννοια, πιστεύω ότι η πρωτοβουλία της Κατρίν Ντενέβ δεν ήταν απολύτως ορθή από την άποψη του timing· εξάλλου, στις υπογράφουσες περιλαμβάνονται μερικές προοσωπικότητες της δεξιάς που αποτυγχάνουν να δουν την ταξικότητα της σεξουαλικής παρενόχλησης.
Το πρόβλημα, σ’ εμάς στην Ελλάδα, είναι ότι η Ελληνίδα μάνα δεν ανατρέφει άνδρες που σέβονται τις γυναίκες και τον εαυτό τους· έχουμε σοβαρό πρόβλημα φυλετικών ταυτοτήτων. Καθώς προερχόμαστε από τα βάθη του οθωμανικού πολιτισμού χρειαζόμαστε χρόνο και προσπάθεια για να αποκτήσουμε σχέσεις σεβασμού μεταξύ των φύλων και σεβασμού γενικά».

Aννα Καραμανλή

«Ας ξεκινήσουμε από την παραδοχή ότι υπάρχουν γυναίκες που υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο που εργάζονται, στο χώρο που σπουδάζουν, στο χώρο που δραστηριοποιούνται κοινωνικά. Αυτό είναι ένα δεδομένο που δεν μπορούμε να αμφισβητούμε και δεν μπορούμε και να αποθαρρύνουμε τις γυναίκες που βρίσκουν τη δύναμη και τη γενναιότητα να μιλήσουν για μια τέτοια τραυματική εμπειρία.

Στο όνομα της προάσπισης της σεξουαλικής ελευθερίας δεν μπορούμε να αθωώνουμε ή να δικαιολογούμε περιστατικά βίας και παρενόχλησης. Και ασφαλώς η καταγγελία τους δεν συνιστά ακραίο πουριτανισμό.

Αυτό για το οποίο μίλησαν η Κατρίν Ντενέβ και οι γυναίκες που συντάχθηκαν με την άποψή της νομίζω ότι είναι κάτι διαφορετικό. 

Άλλο πράγμα είναι η απερίφραστη καταδίκη κάθε μορφής σεξουαλικής παρενόχλησης, πόσο μάλλον όταν αυτή πηγάζει από τη θέση και την εξουσία που κατέχει ο άνδρας. Και διαφορετικό πράγμα να αφορίζουμε τους άνδρες και να καταδικάζουμε συλλήβδην κάθε πρωτοβουλία τους να προσεγγίσουν μια γυναίκα. Πρέπει να ξεχωρίζουμε το χυδαίο, τον εκβιασμό και την άσκηση ψυχολογικής βίας, από την ανθρώπινη έκφραση της ερωτικής διάθεσης. Και είμαι βέβαιη ότι κάθε γυναίκα είναι σε θέση να γνωρίζει πότε τη φλερτάρουν και πότε την εκβιάζουν. 

Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και προκειμένου να το αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά, οφείλουμε όλοι να το θέτουμε στις σωστές του διαστάσεις. Προφανώς να μην το υποβαθμίζουμε, αλλά ούτε και να προσπαθούμε να το μεγεθύνουμε. Γιατί έτσι το αποτέλεσμα θα είναι να οδηγηθεί στον εκφυλισμό του και να πνιγούν οι φωνές που θέλουν να καταγγείλουν μια τέτοια επίθεση και να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους».

Βίβιαν Ευθυμιοπούλου

«Μόλις προχθές διάβασα στους New York Times ότι άλλο ένα κορίτσι στο Νεπάλ πέθανε από το κρύο αφού είχε υποχρεωθεί από την οικογένειά του να κοιμηθεί στο ύπαιθρο επειδή είχε περίοδο και σύμφωνα με κάποια τοπική δοξασία η περίοδος θεωρείται “μιαρή”.
Στη Νιγηρία αγνοείται η τύχη δεκάδων κοριτσιών που απήχθησαν πριν από τρία χρόνια από την ισλαμιστική οργάνωση Μπόκο Χαράμ ενώ βρίσκονταν στο σχολείο τους.
Τα ρεπορτάζ στο διεθνή τύπο για όσα συμβαίνουν στις λεγόμενες “Νύφες του ISIS” είναι ανατριχιαστικά. 
Η Διεθνης Αμνηστία επισημαίνει σε κάθε ευκαιρία ότι όπου υπάρχει πολεμική σύρραξη οι γυναίκες είναι τα τραγικότερα θύματα του άμαχου πληθυσμού αφού και σήμερα, τώρα, ο βιασμός των άμαχων γυναικών είναι συνήθης “πολεμική πρακτική”.
Στην Ελλάδα, στη Μόρια, οι γυναίκες πρόσφυγες που είναι μόνες τους, χωρίς συγγενείς ή άλλη συνοδεία, τα βράδια φοβούνται να πάνε στην τουαλέτα για να μην πέσουν θύματα βιασμού.
Οι Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι γεμάτες από γυναίκες-σκλάβους, θύματα τράφικινγκ που ασκούν την πορνεία δια της βίας ενώ ζουν σε μια κατάσταση ανείπωτης φρίκης ξυλοδαρμών και ψυχολογικών εκβιασμών.
Όλα αυτά και πολλά ακόμα συμβαίνουν στους ανθρώπους αυτούς μόνο και μόνο επειδή έτυχε να γεννηθούν γυναίκες.
Απέναντι σε όλα αυτές τις φρικαλέες καταστάσεις, σε χώρες της Δύσης με Συντάγματα, ισχυρούς θεσμούς, Δικαιοσύνη, πλήθος οργανώσεων για τα δικαιώματα των γυναικών, πλήθος νομικών εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί για την προστασία της αξιοπρέπειας του ατόμου, σεβαστό όγκο δικαστικών αποφάσεων (κάποιες δίκες είχαν πολύ μεγάλη δημοσιότητα) που έχουν δημιουργήσει ένα στιβαρό δεδικασμένο έχει ξεσπάσει ένας διάλογος για τα όρια του φλερτ και τους κώδικες επικοινωνίας των δύο φύλων. Δυσκολεύομαι να ταυτιστώ με τη φιλόδοξη σταρλετίτσα του Χόλιγουντ όπου η εμφάνιση και το σεξ απήλ θεωρούνται εξίσου σημαντικά προσόντα με το ταλέντο να καταγγέλλει ότι έχει υποστεί έντονο φλερτ. Δεν αισθάνομαι απολύτως τίποτα διαβάζοντας ιστορίες δημοσιογράφων όπου παραπονιούνται για δεικτικά, σεξιστικά σχόλια συναδέλφων τους που λόγω δειλίας άφησαν αναπάντητα και βγαίνουν μετά να κλαφτούν για τον σεξισμό εντάσσοντας τον εαυτό τους στα θύματα.
Είναι σαφές ότι δεν μιλάμε για τις απόπειρες βιασμού ή τους ανοιχτούς εκβιασμούς, εγκλήματα που στη Δύση τιμωρούνται αυστηρά εφόσον καταγγελθούν.
Το #MeToo πολύ γρήγορα ευτελίστηκε σε καμπάνια μιας δράκας νεοσυντηρητικών μεταμφιεσμένων σε προοδευτικούς, φανατισμένων υποκειμένων που το κύριο μέλημά τους είναι η επικυριαρχία στο πεδίο της συζήτησης και των όρων που αυτή θα διεξάγεται.Συν τους συνηθισμένους νάρκισσους που το θεωρούν ιδανική ευκαιρία να μας πουν άλλη μια ιστορία για τον ασήμαντο εαυτό τους. Έχουμε βαρεθεί πλέον τους τύπους, άντρες και γυναίκες, που θέλουν να ορίσουν τα σπίτια μας, τα κρεβάτια μας, τη ζωή μας. Οι σύγχρονες γυναίκες με πολιτικά δικαιώματα που ζουν σε ελεύθερες, δημοκρατικές κοινωνίες δεν είναι οι “κακομοίρες”, τα “δαρμένα σκυλιά” που θέλουν να παρουσιάζουν οι επαγγελματίες του δικαιωματισμού.
Είναι σαφές λοιπόν πως η επιστολή που συνυπέγραψε η Κατρίν Ντενέβ με άλλες 100 Γαλλίες των γραμμάτων, των τεχνών και της επιστήμης, με βρίσκει απολύτως σύμφωνη.  

Τίνα Μανδηλαρά

«”Δεν κατακτώ, υποκύπτω” έλεγε ο μέγας λιμπερτίνος Καζανόβα σε ένα από τα πιο όμορφα κείμενα που έχουν γραφεί για την αποπλάνηση. Και κάπως έτσι θα επαναφέρω την κουβέντα γιατί νομίζω πως έχει χαθεί εντελώς ο μπούσουλας: όχι η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι αθώα αλλά δεν μπορούμε να ποινικοποιούμε το φλερτ, τον ερωτισμό- ακόμα και το παλιομοδίτικο καμάκι.

Ήταν εξαιρετικά σημαντικό που κακοποιημένες γυναίκες απέκτησαν-επιτέλους!-φωνή και που άνδρες σαν Γουάινστιν περιθωριοποιήθηκαν. Αλλά την ώρα ακριβώς που άνοιγε ο δρόμος για τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο, άρχισαν οι υπερβολές. Πολύ φοβάμαι ότι η απάντηση των 100 γυναικών στην Κατρίν Ντενέβ και ο ξύλινος, στρατευμένος λόγος περισσότερο βλάπτει παρά ωφελεί τον φεμινιστικό αγώνα. Και κάτω από τον ορυμαγδό όλων αυτών των ανακοινώσεων χάνεται η φωνή της όμορφης γκαρσόνας που παρενοχλείται από τους πελάτες ή της σκληρά εργαζόμενης η οποία, μεταξύ των άλλων, υφίσταται και τα σεξουαλικά υπονοούμενα του αφεντικού.

Επειδή ακριβώς υπάρχουν αυτά τα κορίτσια, δεν μπορώ να ταυτιστώ με τηνυποτιθέμενα κακοποιημένη Σάλμα Χάγεκ, ούτε όμως και με την Κατρίν Ντενέβ η οποία θεωρεί αθώο το άγγιγμα στο γόνατο εν ώρα εργασίας γιατί δεν είναι. Αλλά δεν θα σταματήσω να φοράω ανοιχτά ντεκολτέ-και ας ενοχλεί κάποιους άνδρες δημοσιογράφους που λένε ότι πάω γυρεύοντας!-να φλερτάρω-γιατί όχι;-με τους άνδρες συναδέλφους μου, να απολαμβάνω τις διάφορες φιλοφρονήσεις, να χαμογελάω με τα κομπλιμέντα, να διαβάζω και ξαναδιαβάζω τα κείμενα του Καζανόβα ή του Χένρι Μίλερ, να μου αρέσει το πορνό και να αγαπάω βαθιά τους άνδρες ως συντρόφους, αφεντικά, φίλους και εραστές».

Ιλιάδα Ευαγγελία Κοθρά

«Για όσους έχουν δεί την ταινία ”Η Ωραία της Ημέρας” του Λουίς Μπουνιουέλ, δεν νομίζω πως ένιωσαν έκπληξη με την περιβόητη επιστολή της Κατρίν Ντενέβ. Για όσους δεν την έχουν δεί, η ταινία αφορά μια πλούσια Παριζιάνα μεσοαστή η οποία παίρνει την απόφαση να εργαστεί σε οίκο ενοχής βρίσκοντας διέξοδο σε ερωτικές φαντασιώσεις και σε σαδομαζοχιστικά ερωτικά παιχνίδια καθώς δεν βρίσκει πλέον σεξουαλικά ελκυστικό τον σύζυγο της. Για μια ταινία γυρισμένη το 1967 κατανοεί κανείς πως ένα από τα μηνύματα της είναι η αυτοδιάθεση μιας γυναίκας όσο αφορά το ίδιο της το κορμί, θέμα που διχάζει με το τελικά αυτό είναι ηθικό η ανήθικο.
Οποιος επίσης έχει ζήσει η εργαστεί στην Γαλλία -και ειδικά στο Παρίσι- (μια εξ αυτών και εγώ) έχουμε βιώσει τον έντονο/επιθετικό ερωτισμό της πόλης. Προσωπικά έχω πέσει αρκετές φορές σε πολιορκία -ας το ονομάσουμε ”καμάκι”– με τρόπο που εδώ δεν έχω πέσει, παρά ελάχιστες φορές. Η διαφορά στην νοοτροπία είναι χαώδης.
Ας τα πάρω από την αρχή.
Εχω δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση ουκ ολίγες φορές.
Εχω δεχτεί το ”’χάδι” ενός εργοδότη σε ανύποπτο χρόνο. Εχω δεχτεί επίσης φλέρτ αδέξιο, η επιδέξιο. Μπορώ λοιπόν να καταλάβω την διαφορά του φλέρτ με την παρενόχληση. (Η αλήθεια είναι βέβαια πως η διαφορά δεν είναι πάντα τόσο διακριτή και ξεκάθαρη από τους άντρες.)
Το χάδι στο πίσω μέρος του σώματος μου, όμως μόνο ως σεξουαλική ελευθερία δεν το εξέλαβα.
Ακόμα το θυμάμαι. Οπως θυμάμαι ακόμα κι σήμερα,παρόμοιες σκηνές που αναρωτιέμαι αν ποτέ θα τις σβύσω από την μνήμη μου.
Είναι σεξουαλική παρενόχληση όμως όταν ένας μεσήλικας επιχειρηματίας καλεί απλά σε γεύμα την νεαρή του υπάλληλο για την οποία νιώθει κάτι παραπάνω από συμπάθεια;
Αν ναι, τότε είναι επίσης σεξουαλική παρενόχληση όταν μια επίσης μεσήλικη και σέξι επιχειρηματίας ζητάει να βγάλει για φαγητό τον νεαρό της εργαζόμενο.
Είναι φλέρτ; Είναι ψυχολογική βία που το αμέσως επόμενο βήμα της είναι η απειλή της απόλυσης αν το ”θύμα” δεν συμμορφωθεί;
Η αλήθεια είναι κάπου στην μέση. Οπως πάντα. Η αγαπημένη Κατρίν Ντενέβ θέλοντας να υποστηρίξει την ελευθεριότητα των γυναικών στο σεξ, περνάει με την επιστολή της σε μια γκρίζα ζώνη με όχι και τόση επιτυχία. Ναι, η ερωτική επιθυμία είναι άγρια και επιθετική αλλά αυτό δεν δικαιολογεί τα ”τυχαία” χάδια στο γόνατο η το τυχαίο φιλί.
Ναι στην σεξουαλική ελευθερία που η κάθε μία μας χαίρεται να έχει, αλλά συχνά αυτή είναι που κάνει πολλούς να εκμεταλεύονται πολλές από εμάς λόγω θέσης και οικονομικής δύναμης.
Και το σκάνδαλο στην βιομηχανία του Χόλιγουντ μόνο καλό έκανε με το που ήρθε στο φως.
Και κάθε γυναίκα που καταγγέλει την βία, την παρενόχληση- την ξεκάθαρη παρενόχληση- κάνει καλό όχι μόνο στον εαυτό της αλλά και σε όσες εμπνέει αυτή η πράξη.
Από την άλλη πλευρά, τα κλισέ οδηγούν κάποιες από εμάς στο να θεωρούμε εχθρό το κάθε αρσενικό που βρίσκεται γύρω μας, και να είμαστε έτοιμες ανα πάσα στιγμή για μάχη.
Νομίζω πως οι περισσότερες είναι όμως ικανές να ξεχωρίσουν το φλέρτ -ακόμα κι το ”αδέξιο” οπως γράφει η Ντενέβ- από την καθαρή σεξουαλική παρενόχληση.
Eίναι πάντα ωραίο να έχουμε άντρες φίλους. Είναι υπέροχο να αποφασίζουμε εμείς για το σώμα μας και για τους τρόπους που θα νιώσουμε χαρά και ευχαρίστηση. Είναι υπέροχο το φλέρτ, το παιχνίδι και ο έρωτας ασχέτως ηλικίας, θέσης, εξουσίας η φύλου.
Είναι όμως και υποχρέωση μας να μην κλείνουμε το στόμα κι τα μάτια από φόβο και ανασφάλεια.
Είναι η κυριότερη υποχρέωση απέναντι σε εμάς τις ιδιες.
Τόσο απλά.

www.bovary.gr