Τα Χριστούγεννα στον Πόντο…

Στον Πόντο μετονόμασαν το μήνα Δεκέμβριο, Χριστιαννάρτς, από τη γέννηση του Χριστού. Το τσουχτερό κρύο, τα χιόνια και οι γιορτές των Χριστουγέννων, ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του μήνα.

Το γεγονός της γέννησης του Χριστού, αποτελούσε τη μεγάλη ελπίδα για τη σωτηρία του κόσμου. Οι προετοιμασίες για τις γιορτές ξεκινούσαν πολλές ημέρες πριν. Πρώτο μέλημα ήταν η κατασκευή του Χριστουγεννιάτικου καραβιού με το οποίο τα παιδιά θα τραγουδούσαν τα Ποντιακά κάλαντα.

Παραμονή των Χριστουγέννων σταματούσαν κάθε εξωτερική δουλειά και συμπλήρωναν τις τελευταίες λεπτομέρειες για τη μεγάλη γιορτή γιατί: “Τη Χριστού όλ’ αναλλάχνε και τα πετεινάρα σπάζ’νε” δηλαδή τα Χριστούγεννα όλοι φορούν τα γιορτινά τους και σφάζουν τα κοκόρια.

Τα Χριστούγεννα ή τη Χριστού, ήταν η πρώτη κατά σειρά γιορτή του Δωδεκαημέρου. Η μέρα αυτή ήταν αφιερωμένη στους ανθρώπους του σπιτιού και στην οικογένεια. Τη μέρα αυτή όλοι θα φορούσαν τα καινούργια τους ρούχα, θα ετοίμαζαν τα πιο καλά φαγητά, θα έβαζαν στο τζάκι το “Χριστοκούρ” που θα το άναβαν μόλις χτυπούσε η καμπάνα και θα κρατούσαν αναμμένη τη φωτιά τα Χριστουήμερα, όπως έλεγαν τις μέρες αυτές στο Σταυρίν, δηλαδή τις τρεις ημέρες των Χριστουγέννων. Αλλού έκαιγαν κούτσουρο από µηλιά, αλλού από αχλαδιά, κι αλλού από το κυρίαρχο δέντρο της περιοχής. Από αυτό το κούτσουρο κρατούσαν φωτιά και για τις δώδεκα ημέρες, αντικαθιστώντας το με άλλο πριν σβήσει.

Στη Σαμψούντα τα παιδιά ξεχύνονταν σε όλες τις πόρτες του χωριού και με πολύ ωραία φωνή έλεγαν τα κάλαντα των Χριστουγέννων.

Στην κοινότητα της Πουλαντζάκης τις γιορτές των Χριστουγέννων, του νέου έτους και των Θεοφανείων επικρατούσε η συνήθεια οι ψάλτες, οι δάσκαλοι με τους μαθητές των δύο ανωτέρω τάξεων και περίπου 15 νέοι, χωρισμένοι σε 2 ομάδες να πηγαίνουν σε όλα τα σπίτια ανεξαιρέτως και να ψάλλουν σχετικά τροπάρια των εορτών.

Στην Κερασούντα πάλι είχαν σαν έθιμο το “θήμισμα”. Τα παιδιά κρατώντας φαναράκι χάρτινο ή τενεκεδένιο με τσαμωτές πλευρές, ή καράβι, πήγαιναν στα σπίτια της ενορίας για να ψάλλουν την “Καλήν Εσπέραν”, οπότε ανάλογη με το επάγγελμα που είχε ο νοικοκύρης θα ήταν στο τέλος και η ευχή που θα του έδιναν.

Στην Τραπεζούντα μέσα σε κλίμα θρησκευτικής φόρτισης, το ξημέρωμα της Χριστουγεννιάτικης νύχτας εκατοντάδες πιστοί γέμιζαν τις εκκλησίες της Τραπεζούντας, τον Άγ. Γεώργιο της Μητρόπολης, την Αγ. Μαρίνα, τον Άγ. Βασίλειο, τη Θεοσκέπαστο, το Χριστό, την Υπαπαντή, τον Άγ. Γεώργιο Τσαρτακλή και τον Άγ. Ιωάννη Εξωτειχίτη.

Στα Σούρμενα τα κάλαντα τα έλεγαν συνήθων όχι τα παιδιά αλλά οι άντρες πηγαίνοντας τη νύχτα των Χριστουγέννων στα σπίτια.

Στη Νικόπολη όλοι σχεδόν οι άντρες, μετά την απόλυση της εκκλησίας μαζεύονταν στο σπίτι του ιερέα και του εύχονταν μακροβιότητα, ζητώντας την ευλογία του.

Στη Χαλδία έλεγαν το τραγούδι «Έρθεν κι ο Χριστιεννάρτς, η τρυγόνα, έπαρ’ την χαράν σ΄ ομμάτ΄ τς» με το οποίο παρακινούσαν τη νέα να λάβει υπόψη τον γάμο, με τον ερχομό των Χριστουγέννων.

Τα Ποντιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων, περιέχουν όλη τη ζωή του θεανθρώπου, από τη στιγμή της Γέννησης Του, μέχρι τη στιγμή της Σύλληψης Του, χωρίς όμως να προχωρούν και στη Θανάτωση Του, γεγονός που θα ερχόταν σε αντίθεση με το χαρμόσυνο γεγονός των Χριστουγέννων.

«Χριστός γεννέθεν χαράν σον κόσμον. Xα! καλή ώρα, καλή σ” μέρα. Xα! καλόν παιδίν οψέ γεννέθεν.

Οψέ γεννέθεν ουρανοστάθεν, τον εγέννεσεν η Παναγία, τον ενέστεσεν αε παρθένος.

Εκαβάλκεψεν χρυσόν πουλάρι κι εκατήβεν σο στραυροδρόμι, σταυροδρόμι και μυροδρόμι.

Ερπαξάν ατόν οι χιλ Εβραίοι, χιλ Εβραίοι και μύρι Εβραίοι, χιλ Εβραίοι και μύρι Εβραίοι.

Α σ’ ακραντικά κι α σην καρδίαν, αίμα έσταξεν χολήν κι εφάνθεν, ούμπαν έσταξεν και μύρος έτον, μύρος έτον και μυρωδία.

Εμυρίστεν ατό ο κόσμος όλον, για μυρίστ ατό κι εσύ αφένταμ, συ αφένταμ καλέμ αφένταμ.

Έρθαν τη Χριστού τα παλικάρια και θυμίζνε τον νοικοκύρην, νοικοκύρην και βασιλέαν.

Δέβα σο ταρέζ κι έλα σην πόρταν, δος μας ούβας και λεφτοκάρα κι αν ανιοιείς μας, χαρά σην πόρτα σ.»

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευξείνου Λέσχης
Ποντίων και Μικρασιατών Ν. Τρικάλων
εύχεται σε όλιον τον κόσμον Υείαν, Ευλο(γ)ίαν και Καλοχρονίαν!

Επιμέλεια για την Εύξεινο Λέσχη Ποντίων και Μικρασιατών ν.Τρικάλων:
Νόπη Παπαδοπούλου  /  πηγή: e–pontos.gr