Δεν θα μπορούσα να ξεκινήσω διαφορετικά τη συνέντευξη, παρά να αναζητήσω τους λόγους που ωθούν έναν νεαρό απόφοιτο της Ιατρικής στην απόφαση να αφιερωθεί στην προσφορά σε όσους έχουν ανάγκη. Πώς έγινε η πρώτη του επαφή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και ήταν αυτό κάτι που το είχε στο μυαλό του από μικρός;

“Όταν ήμουν μικρός ήξερα ότι θέλω να κάνω μια δουλειά που θα βοηθάει άμεσα τους συνανθρώπους μου. Βέβαια κατά τη γνώμη μου η βοήθεια που προσφέρει ο δάσκαλος είναι πολύ σημαντικότερη από αυτή του γιατρού, ωστόσο τα αποτελέσματα της δουλειάς του αργούν να φανούν. Έγω ήθελα κάτι πιο άμεσο κι αυτό εξηγεί και γιατί έγινα χειρουργός. Βάζεις τα χέρια σου, βοηθάς κάποιον και τον βγάζεις ζωντανό εκείνη τη στιγμή. Οπότε μπορώ να καταλάβω πως ο δρόμος με έβγαλε στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.” μου εξηγεί και του ζητάω να μου περιγράψει πότε ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την οργάνωση και τι ήταν αυτό που τον έπεισε να γίνει μέλος της.

“Όλα ξεκίνησαν αφού τελείωσα τη σχολή μου, βέβαια μια πρώτη επαφή με τους ανθρώπους της οργάνωσης την είχα ήδη πραγματοποιήσει όταν είχαν έρθει στο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη για να “στρατολογήσουν” κόσμο. Ήθελαν να ενημερώσουν και να εμπνεύσουν νέο κόσμο ώστε να βοηθήσει κι αυτός με τη σειρά του. Δεν γίνεται να μην εμπνευστείς από αυτό που κάνουν και να μην πεις ‘θέλω να προσφέρω κι εγώ’”.

“Φυσικά γνώριζα ήδη τις δράσεις τους, τους είχα δει και στην τηλεόραση. Νομίζω ότι η πρώτη φορά που άκουσα για το έργο τους ήταν όταν ήμουν έφηβος και ετοιμαζόμουν να δώσω Πανελλήνιες. Τότε άλλωστε είχαν έρθει και στην Ελλάδα, το 90-91 και ξεκίνησαν την επικοινωνία των δράσεών τους. Παρακολουθώντας τους, σκέφτηκα ότι αυτοί οι άνθρωποι μάλλον κάνουν κάτι ωραίο. Τα χρόνια πέρασαν και όταν ήρθε η πρώτη γνωριμία στο Πανεπιστήμιο συνειδητοποίησα ότι με ενδιαφέρει να συμμετέχω κι εγώ στο έργο τους”.

“Μετά το Πανεπιστήμιο, αφού πήρα το πτυχίο μου, συνέχισα με το αγροτικό μου. Μια πολύ καλή φίλη από την παρέα της σχολής αποφάσισε να μην κάνει το αγροτικό της αλλά να ενταχθεί άμεσα στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και να φύγει για τη Ζάμπια. Μας έστειλε λοιπόν ένα μαζικό e-mail, όπου μας περιέγραφε την κατάσταση. Το συγκεκριμένο ήταν ένα από τα πρώτα προγράμματα το οποίο έτρεχαν Έλληνες κι ήταν μια πολύ ωραία εμπειρία για την ίδια, την οποία μας μετέφερε με έναν ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο. Φαίνεται πως τα όσα μας έγραψε τρύπωσαν στο υποσυνείδητό μου κι έτσι λίγο καιρό πριν ολοκληρώσω το αγροτικό μου, είδα ένα πολύ ωραίο όνειρο. Είδα ότι είχα επισκεφτεί μια τέτοια χώρα και ξυπνώντας, κατάλαβα ότι κάτι πρέπει να γίνει, πρέπει να έρθω σε επικοινωνία ξανά με αυτούς τους ανθρώπους. Κατέβηκα στην Αθήνα λοιπόν, τους συνάντησα και τους είπα ότι θέλω να ασχοληθώ. Φυσικά με το που περάσεις την πόρτα των γραφείων και “καλημέρα” να τους πεις θα σου βρουν κάτι να κάνεις, η ανάγκη για βοήθεια είναι τεράστια, ειδικά για ανθρώπους που θέλουν να φύγουν σε κάποια αποστολή. Δεν αναφέρομαι μόνο σε γιατρούς και νοσηλευτές, χρειάζονται άνθρωποι διαφόρων ειδικοτήτων. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία και πλέον βρίσκομαι περισσότερα από 10 χρόνια στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, τα τελευταία χρόνια και ως πρόεδρος του ελληνικού τμήματος”.

Οι πρώτες αποστολές και η μοναδική εμπειρία της Ζάμπια

Η θεραπεία με τα αντιρετροϊκά και το “σύνδρομο του ψυγείου”.

Πριν ξεκινήσω τις ερωτήσεις που άπτονται περισσότερο στα καθήκοντά του ως πρόεδρος, θέλησα να σταθώ στις αποστολές του. Ταξίδια βοήθειας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, σε εμπόλεμες ζώνες και χώρες που μαστίζονται από επιδημίες. Σίγουρα όχι μια εύκολη απόφαση για οποιονδήποτε. Του ζήτησα να ξετυλίξουμε το κουβάρι από την αρχή, από την παρθενική του αποστολή.

“Η πρώτη μου αποστολή ήταν στην Ελλάδα το 2003, όταν κλήθηκα να βοηθήσω πληθυσμούς που ήταν αποκλεισμένοι από τη δημόσια υγεία και δεν είχαν πρόσβαση ούτε στα βασικά φάρμακα. Δούλεψα στα Πολυιατρεία, τα οποία οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαν στήσει από το 1995, το μεγαλύτερο διάστημα ως αποκλειστική εργασία. Έβλεπα τον εαυτό μου σιγά σιγά να πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση και τότε ένιωσα την ανάγκη να φύγω από τη χώρα για μια εμπειρία στο εξωτερικό. Αφού λοιπόν πέρασα πάνω από ένα χρόνο γυρνώντας όλη τη χώρα με τα καράβια για τα Πολυιατρεία, αποφάσισα να κάνω το μεγάλο βήμα”. Όπου μεγάλο βήμα, ένα ταξίδι διάρκειας ενός έτους στη μαστιζόμενη από τον ιό του HIV Ζάμπια.

Μετά τα ταξίδια εντός της χώρας, είχε έρθει η ώρα ο Χρήστος να περάσει στην επόμενη πίστα, κάτι που ο ίδιος θέλησε και επιδίωξε με θέρμη. Είχε έρθει η ώρα να ακολουθήσει τα χνάρια της φίλης του και να εκπληρώσει τον οιωνό του ονείρου, ταξιδεύοντας στη Ζάμπια.

“Η πρώτη μου αποστολή στο εξωτερικό ήταν κι εμένα στη Ζάμπια, πήγα και βρήκα τη φίλη μου την Ηρώ, τον Αύγουστο του 2004. Επρόκειτο για ένα πρόγραμμα φροντίδας ασθενών με HIV, με τη χορηγία αντιρετροϊκών. Επρόκειτο για ένα μεγάλο στοίχημα για την παγκόσμια υγεία το οποίο λίγοι πίστευαν ότι μπορεί να κερδηθεί. Ήμουν από τους πρώτους γιατρούς που εφάρμοσαν αυτή την αγωγή στη Ζάμπια, ήταν μια εξαιρετική όσο και δύσκολη εμπειρία. Ο κόσμος έπρεπε να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις του, εσύ έπρεπε να αποδείξεις ότι τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν κι ότι όλο αυτό θα έχει ένα αποτέλεσμα”

“Πήγα εκεί σε ηλικία 26 ετών, έκατσα τελικά για ένα χρόνο και δεν ήθελα να γυρίσω. Παθιάζεσαι με αυτό που κάνεις και επειδή η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ, εσύ βρίσκεσαι να προσπαθείς όλο και περισσότερο. Εκπλήρωσα την ανάγκη να ανοίξω τα φτερά μου και να δοκιμάσω κάτι καινούριο. Δεν σου κρύβω πως πίσω από κάθε πράξη αλτρουισμού, θεωρώ ότι κρύβεται ένα προσωπικό όφελος. Μπορεί ας πούμε εμένα να με γεμίζουν τα ταξίδια ή να με ανταμείβουν τα ευχαριστώ του κόσμου. Κάνεις αυτό που πρέπει να κάνεις και δέχεσαι αυτό που θέλεις να δεχτείς εσύ. Στην περίπτωσή μου ήταν όλα αυτά μαζί”, μου λέει με ειλικρίνεια, αποδεικνύοντας ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να παραδεχτεί πως πίσω από τις πράξεις του κρύβονται και προσωπικοί στόχοι, πέραν της επιθυμίας του να βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη. Όσο για αυτά που έμαθε στην παρθενική του αποστολή εκτός συνόρων;

“Ένα χρόνο στη Ζάμπια είδα πάρα πολλά και ήρθα αντιμέτωπος με πολλά υπαρξιστικά ζητήματα, τα οποία δεν είναι εύκολο να στα θέσει μια καταναλωτική κοινωνία όπως είναι η δική μας. Αντιλαμβάνεσαι πως βλέπουν τη ζωή άνθρωποι οι οποίοι ζουν υπό το καθεστώς ενός διαρκούς κινδύνου και για τους οποίους τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Εμείς αγχωνόμαστε για τη σύνταξη που θα πάρουμε, ενώ την ίδια στιγμή κάποιος αγχώνεται για το αν θα καταφέρει να εξασφαλίσει και αύριο αυτά που χρειάζεται για να επιβιώσει. Όλη αυτή η πάλη για τη ζωή, μπορεί να έχει ένα άγχος και μια αγωνία για τους ίδιους, όμως την ίδια στιγμή ο τρόπος που αντιμετωπίζουν τα πράγματα σου βγάζει έναν θετικισμό. Όταν επιστρέφεις από μια αποστολή θεωρείς ότι τα προβλήματα που έχεις να αντιμετωπίσεις είναι ευτελή. Χαριτολογώντας κάνουμε λόγο για το σύνδρομο του ψυγείου, επιστρέφεις σπίτι σου, σε ρωτάει η οικογένειά σου πως ήταν τα πράγματα εκεί και σε διακόπτει η μητέρα σου για να σου πει “κοίταξε να δεις, εμείς πήραμε καινούριο ψυγείο”. Εκεί καταλαβαίνεις τη διαφορά των δυο κόσμων”.

Με την τελευταία του φράση ο Χρήστος μου έδωσε την τέλεια πάσα για να τον ρωτήσω σχετικά με την προσαρμογή στην καθημερινότητα, έπειτα από ένα τέτοιο ταξίδι. Πόσο εύκολο είναι να αφήσεις πίσω σου όλες αυτές τις εικόνες και αυτά τα προβλήματα και να ασχοληθείς και πάλι με τα κοινά προβλήματα, τη ρουτίνα σου και το καινούριο ψυγείο της μητέρας σου;

“Για να είμαι ειλικρινής, ενώ πράγματι αντιλαμβάνεσαι πρόσκαιρα ότι τα δικά σου προβλήματα μοιάζουν πολύ ασήμαντα μπροστά στα προβλήματα αυτών των ανθρώπων, αυτό είναι κάτι που το ξεχνάς πολύ γρήγορα και αναπροσαρμόζεσαι στην πραγματικότητα που έχεις μπροστά σου. Αυτά έχεις να αντιμετωπίσεις, με αυτά θα ασχοληθείς, αναγκαστικά”

“Η προσαρμογή στην πραγματικότητα εξαρτάται πάντως και από την αποστολή. Υπάρχουν αποστολές στις οποίες έρχεσαι αντιμέτωπος με χρόνιες ασθένειες και δεν υπάρχει το στρες που υπάρχει στην περίπτωση μιας επιδημίας ή ενός πολέμου. Υπάρχουν μακροχρόνια προβλήματα σε κάποιες περιοχές και με τον καιρό γίνεσαι κι εσύ μέρος του προβλήματος, χωρίς να σου αφήσει ένα μεγάλο σοκ και να σε επηρεάζει. Αν πας τώρα όμως στη Συρία, έστω και για τρεις μόλις εβδομάδες και κληθείς να βοηθήσεις σε ένα νοσοκομείο, όλα αυτά που θα δεις, τα τραύματα με τα νέα όπλα ακόμα και σε μικρά παιδιά, θα σου προκαλέσουν τόσο μεγάλο σοκ που δεν θα είναι εύκολο να γυρίσεις στη χώρα σου και την επόμενη ημέρα να βγεις και να πιες τα ποτά σου με τους φίλους σου. Νιώθεις σαν κοτόπουλο που του έχουν κόψει το κεφάλι και γυρίζει γύρω γύρω”. Ο ίδιος, έπειτα πλέον από αρκετές αποστολές και εμπειρίες, έχει μάθει να μην επηρεάζεται;

“Πλέον δεν αντιμετωπίζω αυτό το πρόβλημα, μην ξεχνάς ότι ως γιατρός είμαι εκπαιδευμένος σε ένα βαθμό στον ανθρώπινο πόνο και αυτό βοηθάει αρκετά. Προφανώς δεν γίνεται να αποκτήσεις αναισθησία, όμως σου γίνεται ευκολότερο να βάλεις στην άκρη τα προβλήματα των άλλων και να βοηθήσεις. Δεν ζητάνε την συμπόνοια σου, ζητάνε τη βοήθειά σου. Σαν γιατρός οφείλεις να βοηθήσεις και σαν άνθρωπος να αποστασιοποιηθείς για να βοηθήσεις και τον εαυτό σου. Φυσικά τον πρώτο καιρό δένεσαι και την πατάς, με ασθενείς που ενδεχομένως τους χάνεις κιόλας, κάτι που είναι πολύ σκληρό, πρέπει όμως να αποδεχτείς ότι είναι μέρος του παιχνιδιού”.

Στέκομαι στο “δένεσαι” του Χρήστου για να τον ρωτήσω αν συνηθίζει να χτίζει τις δικές του, ξεχωριστές σχέσεις με τους ανθρώπους που γνωρίζει στα ταξίδια του, τους ανθρώπους των οποίων τον πόνο καλείται να απαλύνει.

“Για κάποια χρόνια πάντα κρατάς μια επαφή, μετά δυστυχώς είναι δύσκολο να μαθαίνεις νέα, ίσως να μην είμαι κι εγώ εκπαιδευμένος σε αυτό. Δεν έχω γυρίσει ποτέ στο ίδιο μέρος, όχι συνειδητά όμως, περισσότερο οφείλεται στο γεγονός πως άλλαξε η ιδιότητά μου και δεν με χρειάζονται πλέον στα ίδια μέρη. Από τη γενική ιατρική βρέθηκα στη χειρουργική και πλέον μπορούσα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου σε διαφορετικές καταστάσεις. Πλέον οι αποστολές για μένα είναι πολύ μικρές, δεν κάθομαι ποτέ όσο έκατσα στη Ζάμπια. Δεν γίνεται να χειρουργήσεις για περισσότερες από λίγες εβδομάδες, πρέπει άλλωστε να επιστρέψω και στη δουλειά μου, οπότε αναγκαστικά οι αποστολές έχουν γίνει μικρότερες.

“Ίσως όμως να προσπαθώ να προστατεύσω και τον εαυτό μου και υποσυνείδητα να μην επενδύω περισσότερο σε ανθρώπους, κοστίζει και είναι λίγο σκληρό”

, αφηγείται και η λέξη “κοστίζει” βγαίνει για δεύτερη φορά από τα χείλη του μέσα σε λίγα λεπτά.

Ο ένας χρόνος που πέρασε στη Ζάμπια ήταν η πρώτη αποστολή για τον Χρήστο στο εξωτερικό. Η τελευταία ποια ήταν και πόσο διαφορετικά υπήρξαν τα πράγματα;

“Η τελευταία μου αποστολή ήταν στο Νότιο Σουδάν, όπου έμεινα για δυο μήνες σε μια ζώνη που ταλαιπωρείται εδώ και πολλά χρόνια από εμφυλίους πολέμους, κάτι που δυστυχώς έχει αποτυπωθεί πλέον και στην κοινωνία. Έχει γίνει πολύ σκληρή, πολύ επιθετική. Βέβαια οι άνθρωποι παραμένουν υπέροχοι”.

“Γυρίσαμε διάφορα μικρά χωριά κι εγώ χειρουργούσα μέσα σε μια σκηνή. Με ελάχιστα μέσα φυσικά και ελλείψεις σε σχέση με αυτά που συναντάμε στα προηγμένα νοσοκομεία, με αυτά που έχω συνηθίσει κι εγώ να μου προσφέρονται στην καθημερινή μου δουλειά στο Λονδίνο. Γυρνώντας κάθε φορά, δεν μπορώ παρά να μην προχωρήσω σε μια σύγκριση δύο κόσμων στην οποία αναδεικνύεται μια τεράστια ανισότητα, είναι λες και μιλάμε για δυο κόσμους που ανήκουν σε διαφορετικούς χρόνους. Ο ένας σε πάει μια χιλιετία πίσω κι ό άλλος μοιάζει μια χιλιετία μπροστά. Είναι τραγικό να υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερη ποιότητα ζωής”.

Από την “πολυτέλεια” του υπερσύγχρονου νοσοκομείου στο Λονδίνο, στα χειρουργεία σε μια σκηνή, μόνο με απαραίτητα, στο Νότιο Σουδάν. Όλες αυτές οι παραστάσεις, τον έχουν κάνει καλύτερο γιατρό;

“Παράλληλα, η εμπειρία αυτή βοήθησε να ανοίξει το μυαλό μου ως προς το τι ορίζεις ως υγεία και κοινωνική ευμάρεια. Προχωράς σε μια κριτική και ως προς το πως ορίζεται η υγεία στον δυτικό κόσμο. Όλα αυτά τα εργαλεία που προσφέρουμε είναι τελικά απλά εμπορεύσιμα και εμπορικά αγαθά”, καταθέτει προχωρώντας για ακόμη μια φορά σε μια κριτική του δυτικού τρόπου ζωής και κατά βάθος, για ακόμη μια φορά σε αυτοκριτική.

Δεν θα μπορούσα φυσικά να μην ζητήσω από τον Χρήστο να μου μεταφέρει τη δυνατότερη εμπειρία του από όλα αυτά τα ταξίδια, την ανάμνηση που του έχει χαραχτεί εντονότερα στo μυαλό και δεν τον αφήνει.

“Απ’ όλα τα ταξίδια έχεις εμπειρίες, σε κάθε ταξίδι βλέπεις και κάτι άλλο κι είναι τόσο διαφορετικό το context που μαθαίνεις καινούρια πράγματα. Η Ζάμπια ήταν το πρώτο μου μεγάλο ταξίδι με ένα πολύ ενδιαφέρον αντικείμενο και γι’ αυτό την αναφέρω συχνά. Δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει με καλύτερο τρόπο η σχέση μου με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Η εμπειρία ήταν τελικά τόσο δυνατή που έπειτα από τόσα χρόνια, είμαι ακόμα εδώ, τα τελευταία τρια χρόνια ως πρόεδρος”. Επέμεινα. Ήθελα μια συγκεκριμένη εικόνα, ένα περιστατικό που έχει χαραχτεί ανεξίτηλα στην καρδιά και το μυαλό του Χρήστου. Επιστρέψαμε νοητά στο Νότιο Σουδάν.

“Μια πολύ δυνατή ανάμνηση ήταν στο Νότιο Σουδάν, όταν είχε χρειαστεί να εγχειρήσω μια έγκυο γυναίκα, κάτι που φυσικά δεν είναι της ειδικότητάς μου. Με ξύπνησε στη μέση της νύχτας η μαία και μου είπε ότι δεν υπάρχει άλλο περιθώριο, πρέπει να εγχειρήσεις τη γυναίκα για να βγάλεις ένα μωράκι που δεν θέλει να βγει. Δεν σου κρύβω ότι είχα πάρα πολύ άγχος, αφού ήταν κάτι που δεν είχα ξανακάνει στη ζωή μου και ήμουν αρχικά επιφυλακτικός, ήθελα να εξαντλήσω όλα τα περιθώρια. Δεν το πίστευα αυτό που μου ζητούσε μέχρι που μου είπε η μαία “δεν υπάρχει πρόβλημα, το σέβομαι αυτό που μου λες, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο, θα την αφήσουμε κι αν πεθάνει, πέθανε”.

“Αυτό λειτούργησε πολύ απελευθερωτικά σε μένα, συνειδητοποίησα ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος να με βοηθήσει, ό,τι χρειαζόταν να γίνει, έπρεπε να γίνει εκείνη τη στιγμή. Με την καθοδήγηση λοιπόν της μαίας ξεκίνησα και με τις οδηγίες της τα κατάφερα. Ήταν σαν να βλέπω YouTube tutorial του πως ξεγεννάς. Τελικά τα κατάφερα, έβγαλα το μωρό και λίγες μέρες μετά γύρισε σπίτι μαζί με την μητέρα του. Μου είχαν πει μάλιστα ότι θα του δώσουν το όνομά μου, δεν ξέρω φυσικά αν τελικά το έκαναν”.

“Άλλες δυνατές στιγμές είναι όταν βλέπεις τα παιδιά να σε κοιτάζουν στα μάτια, δεν μπορείς να καταλάβεις αν έχουν θυμό, αν έχουν φόβο, αν έχουν απόγνωση, αν κρύβουν χαρά. Όσο τα γνωρίζεις καταλαβαίνεις ότι κρέμονται από σένα γιατί σε καταλαβαίνουν πιο εύκολα, διαβάζουν το βλέμμα σου. Όταν νιώσεις ότι τα κερδίζεις είναι μια πολύ δυνατή στιγμή, ένα παιδί όταν πονάει είναι σαν ένα τρομαγμένο αγρίμι”.

“Θυμάμαι μια φορά σε ένα χωριό που ερχόταν από την αντίθετη κατεύθυνση ένα παιδί πάνω σε ένα βόδι. Μόλις με είδε τρόμαξε τόσο πολύ που έφτασε σε σημείο να βουτήξει από το βόδι στο έδαφος και έτρεξε να κρυφτεί. Με φοβήθηκε λόγω χρώματος, μάλλον δεν είχε δει ξανά λευκό, βλέπεις τη διαφορετικότητα που υπάρχει στους πολιτισμούς”.

“Το λυπηρό είναι ότι έτσι αντιδρούν απέναντι στο διαφορετικό ακόμα και κάποιοι που ανήκουν στο δυτικό πολιτισμό. Αυτοί δεν έχουν φυσικά καμία δικαιολογία”, σχολίασε, με τα βέλη του να εκτοξεύονται προς τους λογής λογής μισαλλόδοξους και ρατσιστές που έχουν γεμίσει την ελληνική και όχι μόνο κοινωνία τα τελευταία χρόνια.

Κάθε φορά που ο Χρήστος ξεκινά για την άλλη άκρη του πλανήτη, εκεί όπου κάποιος τον χρειάζεται, καλείται να αφήσει πίσω του, τους δικούς του ανθρώπους, οι οποίοι επίσης τον χρειάζονται και φυσικά αγωνιούν γι’ αυτόν. Οι γονείς του, η γυναίκα και πλέον τα παιδιά του. Πώς αντιμετωπίζουν τα αγαπημένα του πρόσωπα κάθε αναχώρηση του Χρήστου;

“Η γυναίκα μου η Εύα είναι εκπαιδευμένη πλέον. Όταν με γνώρισε ήμουν ήδη παθιασμένος με αυτό που κάνω και το σέβεται απόλυτα, όπως σέβομαι κι εγώ την αγάπη της για το θέατρο. Υπάρχει αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμός. Όσο καιρό υπάρχουν τα παιδιά μου δεν έχει τύχει ακόμα να κάνω κάποιο ταξίδι πλην ενός μικρού στην Ιορδανία. Ανυπομονώ πάντως για το επόμενο μου ταξίδι και στεναχωριέμαι που δεν έχω κάνει κάποιο μεγάλο ταξίδι εδώ και καιρό. Θέλω να φύγω, ξέρω ότι θα μου λείψει η οικογένειά μου αλλά δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, είναι κάτι που μ’ αρέσει”.

“Η οικογένεια μου σίγουρα ανησυχεί αλλά δεν το δείχνει. Οι γονείς μου έχουν εκπαιδευτεί κιόλας διότι μεγάλωσα στα Τρίκαλα κι έφυγα νωρίς, έχουν συνηθίσει να ζουν με μένα μακριά. Ήμουν και ζωηρός πάντα, οπότε είχαν συνηθίσει να χτυπάει το τηλέφωνο και να μαθαίνουν για κάποια αταξία μου”.

Τα λόγια του Χρήστου έφεραν στο κεφάλι μου αυτό το «25 χρόνια δεν γιορτάζουμε εδώ, γιατί είμαστε εκεί που υπάρχει ανάγκη». Τώρα που έγινε πατέρας μήπως έγινε λίγο πιο δύσκολο να γιορτάζει μακριά από την οικογένειά του; Όσο περνάνε τα χρόνια, μήπως κάθε απόφαση να αφήσει πίσω του τους δικούς θα γίνεται όλο και δυσκολότερη;

“Φοβάμαι να απαντήσω γιατί η ζωή πολλές φορές προσπαθεί να σου δείξει ότι δεν πρέπει να λες μεγάλα λόγια. Θα μπορούσα να πω ότι όλα γίνονται κι ότι η ανάγκη να βοηθήσεις τους ανθρώπους που το χρειάζονται ξεπερνάει τις προσωπικές χαρές. Δεν ξέρω όμως πως είναι να μεγαλώνεις δυο μωρά και πόσο πολύ μπορεί να σου λείπουν. Επειδή όμως πιστεύω ότι όλα γίνονται κι ότι αν έχεις διάθεση να βοηθήσεις θα μπορέσεις να τα καταφέρεις, είμαι αισιόδοξος. Σίγουρα πάντως θα είναι πολύ πιο δύσκολο από πριν”

Όσο για το τι του έχει λείψει όσο χειρουργεί χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά; Ο Χρήστος εξακολουθεί να είναι όλο εκπλήξεις.

“Μερικές φορές σκέφτομαι γιατί ακόμα δεν έχει ανακαλυφθεί ο διακτινισμός. Θα ήθελα να είμαι για μια πολύ συγκεκριμένη προσωπική στιγμή πίσω στο σπίτι μου αλλά μετά να επιστρέψω και να συνεχίσω το έργο μου. Έχω πει βέβαια ότι θα ήθελα τώρα να είμαι στην Ελλάδα, μόνο και μόνο για να φάω μια κρέπα, μου είχε λείψει αυτό, κάτι πολύ απλό”.

Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, χειρουργός σε μεγάλο νοσοκομείο του Λονδίνου, σύζυγος και πατέρας δυο παιδιών. Αλήθεια, πότε τα προλαβαίνει όλα αυτά;

“Όπως καταλαβαίνεις το πρόγραμμά μου είναι αρκετά πιεσμένο. Ευτυχώς ένα μεγάλο κομμάτι του βάρους στο σπίτι το έχει αναλάβει η γυναίκα μου, ενώ στο έργο μου στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, βοηθάνε πάρα πολύ οι εξαιρετικοί μου σύντροφοι εδώ, οι οποίοι έχουν αναλάβει κάποια κομμάτια της δουλειάς μου. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά άλλωστε, αφού δεν είμαι καν στην Ελλάδα αυτό το διάστημα. Δεν πρόκειται λοιπόν σε καμία περίπτωση για one man show, κάτι που δεν θα το επιθυμούσα έτσι κι αλλιώς για διαφορετικούς λόγους. Ας μην ξεχνάμε ότι το ελληνικό είναι ένα μικρό τμήμα, το οποίο έχει πολύ μικρότερες απαιτήσεις σε σχέση με τα μεγάλα του εξωτερικού και ζητάει πολύ λιγότερα από τον πρόεδρο. Σε άλλες χώρες οι πρόεδροι αναγκάζονται τελικά να απασχοληθούν full time”.

Άραγε πώς αντιμετωπίζουν οι υπόλοιποι γιατροί κάποιον ο οποίος δεν παίρνει άδεια για να πάει για μπάνια στην Μύκονο αλλά για να κλειστεί σε μια σκηνή και να χειρουργεί ανθρώπους δίχως την παραμικρή πρόσβαση σε αυτό που λέμε “δημόσια υγεία”; Η απάντηση δυστυχώς με απογοήτευσε, ωστόσο δεν με ξάφνιασε. Σε αντίθεση με το Χρήστο.

“Αυτό που με ξάφνιασε αρνητικά στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι δεν έδιναν ιδιαίτερη σημασία σε αυτά που τους έλεγα και δεν γνώριζαν ούτε τα στοιχειώδη για τη δράση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Όλα ήταν κάπως μπερδεμένα στο μυαλό τους, εγώ και η Μητέρα Τερέζα ήμασταν για εκείνους το ίδιο πράγμα. Δεν φημίζονται για το ανοιχτό μυαλό τους, δεν θέλω να το γενικεύσω φυσικά αλλά ειδικά στην κλειστή κοινότητα των χειρουργών, όπου έχουμε να κάνουμε με καριερίστες οι οποίοι κυνηγάνε τα λεφτά και έχουν κι ένα ψώνιο με τη δουλειά τους, δεν είναι εύκολο να συζητήσεις για θέματα της παγκόσμιας υγείας”.  

“Κάποιοι μου έλεγαν μέχρι και ότι βολεύτηκα και ότι στο μέλλον μπορεί να με δουν και Υπουργό Υγείας. Δυστυχώς στα ελληνικά νοσοκομεία συναντάς λίγους ανθρώπους με ευαισθησίες, ώστε να απολαύσεις μια κουβέντα μαζί τους. Κάτι που είναι βέβαια και μια ακόμα πρόκληση για εμάς. Θέλουμε να κάνουμε ένα update στο επίπεδο της γνώσης που έχουν για εμάς. Ίσως πρέπει να πηγαίνουμε κι εμείς πιο κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους, ώστε να τους ενημερώνουμε για το έργο μας”.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλη αυτή η διαδικασία είναι ψυχοφθόρα και όπως επανέλαβε ο ίδιος ο Χρήστος, κοστίζει. Μετά από 10 χρόνια, γεμάτα ταξίδια, δυνατές εικόνες και έντονα συναισθήματα, πόσο νιώθει ότι έχει αλλάξει σαν άνθρωπος;

“Μέσα σε όλο αυτό ψάχνουμε να βρούμε τον εαυτό μας. Αλλάζεις, όταν όλα αυτά που αντιμετωπίζεις τα παίρνεις μέσα σου και τα επεξεργάζεσαι. Σίγουρα έχω αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Σε βοηθάει και το περιβάλλον, όλοι όσοι δουλεύουν εδώ είναι ωραίοι άνθρωποι, άνθρωποι οι οποίοι δουλεύουν σκληρά με χαμηλές αποζημιώσεις, κάτι που δείχνει ότι έχουν άλλες προτεραιότητες. Νιώθω περήφανος για την οργάνωση και μου αρέσει που προσπαθούμε να είμαστε εκεί όπου όλοι οι άλλοι έχουν πια φύγει. Απαγάγεται κόσμος, μας λένε να φύγουμε και προβληματιζόμαστε για τους ασθενείς μας, φύγαμε από τη Σομαλία γιατί δεν πήγαινε άλλο και από την πρώτη στιγμή ψάχναμε πως θα γυρίσουμε πίσω. Αυτό κάτι δείχνει”.

Έπειτα από 7 χρόνια διαρκούς και παθιασμένης ενασχόλησης με την οργάνωση, ο Χρήστος Χρήστου έγινε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Πόσο διαφορετική είναι αυτή εμπειρία;

Οι προσωπικές αφηγήσεις του Χρήστου με είχαν καλύψει. Είχε έρθει η ώρα να αναφερθούμε και στο γενικότερο έργο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Του ζήτησα αρχικά να περιγράψει σε αδρές γραμμές τα πεπραγμένα του ελληνικού τμήματος.

“Το ελληνικό τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχει τη δική του ιστορία μέσα στο κίνημα, είναι από τα παλιά τμήματα, κατά σειρά το έκτο που δημιουργήθηκε. Η ιστορία του αδρά πέρασε από τρία στάδια, αρχικά αυτό της δημιουργίας του τμήματος, της προσπάθειας γνωριμίας με την ελληνική κοινωνία, με στόχο να εμπνεύσει κάποιο κόσμο να έρθει κοντά του και να βοηθήσει και να μοιραστεί το όραμά του. Αυτή ήταν η πρώτη περίοδος, όπου μοιάζει με ένα παιδάκι που μεγαλώνει”.

“Μετά ήρθε η εφηβεία, τα χρόνια που για πολλούς λόγους βρεθήκαμε έξω από το διεθνές κίνημα, ήταν η περίοδος που διαγραφήκαμε. Υπήρξε μια σύγκρουση το 1999, τη χρονιά που πήραμε και το Νόμπελ και αποφασίστηκε ότι το ελληνικό κίνημα, δεν μπορούσε να συνεχίσει να είναι μέλος του κινήματος. Ακολούθησαν όπως καταλαβαίνεις κάποια χρόνια απομόνωσης, χρόνια δύσκολα για όλους, τόσο για το διεθνές, που ήταν σαν να χάνει ένα δάχτυλο, όσο φυσικά και για εμάς, που μείναμε μόνοι μας. Όλα έγιναν πιο δύσκολα. Υπεύθυνη για τον αποκλεισμό μας ήταν η ελληνική πρωτοβουλία να πάμε στο Κόσοβο χωρίς αυτό να έχει περάσει επίσημα από το εξωτερικό. Το 2004, αφού και οι δυο πλευρές συνειδητοποίησαν ότι χάνουν από αυτήν την κατάσταση, αποφασίστηκε να επιστρέψουμε και πάλι”.

“Εγώ λοιπόν γνώρισα τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην αρχή της τρίτης περιόδου, μια εποχή που σηματοδότησε την επανένωσή μας με το διεθνές τμήμα. Ήταν μια περίοδος πολύ καρποφορούσα, όπου είχαμε και πάλι πρόσβαση σε εργαλεία, καθώς και σε εμπειρία και τεχνονογνωσία και μας βοήθησε να αναβαθμιστούμε και να βγούμε από την απομόνωση στην οποία είχαμε περιέλθει. Η τρίτη περίοδος έκλεισε με την κρίση, μια κρίση φυσικά οικονομική στην ουσία της, όμως εμάς μας αφορά το κοινωνικό κομμάτι της. Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι η κοινωνία επηρεάστηκε πάρα πολύ από την κρίση”, θα διαπιστώσει ο Χρήστος. 

Δεν θα μπορούσα να μην σταθώ στην κρίση και το κατά πόσο αυτή έχει επηρεάσει το έργο της οργάνωσης. Πώς αντιμετωπίζουν την κρίση οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα;

“Την περίοδο της κρίσης ήρθαμε αντιμέτωποι με μια κοινωνία που διχάστηκε αλλά και με μια κοινωνία η οποία παρ’ότι δεν είχε, συνέχιζε να θέλει να υποστηρίζει κι αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό. Αυτό ήταν πολύ συγκινητικό κι ειδικά από μεγάλους ανθρώπους, οι οποίοι είναι αυτοί οι οποίοι κυρίως στηρίζουν την οργάνωση, συνταξιούχοι οι οποίοι στέλνουν γράμματα ζητώντας συγγνώμη που δεν κατάφεραν να μας δώσουν πολλά. Όλα αυτά τονώνουν το ηθικό μας σε μια περίοδο που τα πράγματα δεν πάνε καλά”. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα όμως γιατί δεν αναλαμβάνουν πιο σημαντικές πρωτοβουλίες για την ανακούφιση όσων υποφέρουν από την κρίση;

“Φυσικά δεν το κάναμε, με κάθε κόστος έπρεπε να υπερασπιστούμε τις αρχές που μας οδηγούν από τo ξεκίνημα της λειτουργίας μας. Την ανεξαρτησία, την ουδετερότητα και μια δράση εκεί όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.Έγιναν κάποιες δράσεις και παρεμβαίναμε μόνο όταν δεν μπορούσε να κάνει κάποιος άλλος κάτι. Για παράδειγμα στη Λακωνία με την ελονοσία όπου είδαμε ότι το πράγμα ξέφευγε και οι ελληνικές αρχές δεν μπορούσαν να το διαχειριστούν. Με την εμπειρία που έχουμε αναλάβαμε δράσεις, χωρίς να υποκαταστήσουμε τις δομές, θέλαμε απλά να τους δείξουμε πως γίνεται, με την καλή έννοια φυσικά. Είχαμε μια καλή συνεργασία με τις Αρχές”. Μιας και έβαλε στο τραπέζι τις Αρχές, το κράτος βοηθά καθόλου το έργο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα;

“Τα τελευταία δυο χρόνια δεν έχουμε πάρει τον παραμικρό πόρο από το κράτος. Παλαιότερα μας έδινε ένα πολύ μικρό ποσό, το οποίο σκέψου αντιστοιχούσε στο 1% του μπάτζετ μας, για να βοηθήσει κάποιες δράσεις μας σε απομακρυσμένους πληθυσμούς. Χρήματα τα οποία όταν τα παίρναμε τους εξηγούσαμε ακριβώς που θα τα χρησιμοποιήσουμε. Προτιμήσαμε όμως να το σταματήσουμε στην πορεία καθώς κρίναμε ότι δεν είχε κάποιο νόημα ενώ η λογική της οργάνωσης διεθνώς πλέον είναι να αποκοπούμε εντελώς από οτιδήποτε θεσμικό, ώστε να ενισχύσουμε αυτήν την εικόνα του ανεξάρτητου, ακόμα και προς τους πιο καχύποπτους. Στηριζόμαστε στους απλούς Έλληνες δωρητές και μακάρι να μείνει πάντα έτσι”, περιγράφει, χωρίς να ακούω και πάλι κάτι που με ξαφνιάζει, σε ότι αφορά την απουσία του κράτους. Οι απλοί πολίτες όμως, προσφέρουν αρκετά στην οργάνωση; Έψαχνα για μια απάντηση που θα μου χαρίσει λίγη αισιοδοξία, μα δυστυχώς δεν την βρήκα.

“Η Ελλάδα δεν ήταν ποτέ δυνατή στο funding και δεν νομίζω ότι είναι θέμα αναγνωρισιμότητας, θεωρώ ότι είμαστε ήδη αρκετά γνωστοί και έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολίτες έχουν εξαιρετική γνώμη για το έργο μας. Αυτό φαίνεται ότι δεν είναι αρκετό, είτε επειδή -ειδικά τέτοια εποχή- κάποιος δεν έχει χρήματα για να διαθέσει, είτε επειδή θα τα διαθέσει για δράσεις που απευθύνονται σε πληθυσμούς στη χώρα μας, μικρά παιδιά ας πούμε που δεν έχουν να φάνε. Το σεβόμαστε αυτό, αλλά παραμένουμε σταθεροί στις αρχές μας: Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απαλύνουν τον πόνο όπου υπάρχει ανάγκη, εκεί όπου δεν υπάρχει κάποιος άλλος να βοηθήσει. Δυστυχώς, οι ανάγκες στον έξω κόσμο είναι πολύ μεγαλύτερες από τις δικές μας, δυστυχώς για τον έξω κόσμο φυσικά. Ο κόσμος αυτό δεν το καταλαβαίνει εύκολα αλλά μας αναγνωρίζει ότι είμαστε συνεπείς. Η επιδημία του Έμπολα βοήθησε τον κόσμο να καταλάβει λίγο καλύτερα το ρόλο μας και το πόσο σημαντικοί παίκτες είμαστε στο παγκόσμιο πεδίο της αντιμετώπισης των ασθενειών. Δυστυχώς αποδειχθήκαμε πιο σημαντικοί ακόμα κι απ’ τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Αυτό βέβαια δεν αντικατοπτρίζεται στις δωρεές, τα έσοδα έχουν πέσει πάρα πολύ με αποτέλεσμα κι εμείς αναγκαστικά να έχουμε προσαρμοστεί στις συνθήκες. Το ανθρώπινο δυναμικό και τα έξοδα έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο και τα χρήματα που συνεισφέρουμε στις αποστολές είναι πια λιγότερα. Όμως η στήριξη των πολιτών είναι αρκετή για να λειτουργεί κανονικά το τμήμα, να στέλνει κόσμο σε αποστολές και να επικοινωνεί τη δράση του”.

Μιας και αναφερθήκαμε ξανά στις αποστολές, αναρωτήθηκα ποιος σχεδιάζει τις αποστολές, τώρα που ήταν πια σαφές πώς αποκλειστικά ελληνικές πρωτοβουλίες είναι ικανές να επιφέρουν ακόμα και αποκλεισμό.

Ο τρόπος που πραγματοποιούνται οι επιχειρήσεις αποφασίζεται από το εκάστοτε επιχειρησιακό κέντρο. Εμείς ανήκουμε στο OCBA, το επιχειρησιακό κέντρο Βαρκελώνης – Αθήνας, υπάρχουν άλλα 4 επιχειρησιακά κέντρα κι αυτοί είναι οι άνθρωποι που παίρνουν τα οράματα, τους στόχους και τις στρατηγικές και τα μεταφράζουν σε δράση και αποστολές. Εγώ, ως πρόεδρος του ελληνικού τμήματος έχω ως καθήκον να διαφυλάττω τις αρχές της οργάνωσης και ότι όλα δουλεύουν με διαφάνεια και σεβασμό απέναντι στους δωρητές και τους ασθενείς μας”.

Ο Χρήστος μου περιέγραψε τις τρεις περιόδους λειτουργία και δράσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Την τέταρτη, πώς να την φαντάζεται άραγε; Ποιοι είναι οι μελλοντικοί του στόχοι και πώς οραματίζεται την οργάνωση σε δέκα χρόνια;

“Θεωρώ ότι μπαίνουμε τώρα σε μια τέταρτη περίοδο, την οποία οραματιζόμαστε. Εδώ έρχεται ο δικός μου ρόλος. Προσπαθούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα, πώς φανταζόμαστε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην Ελλάδα σε 10 χρόνια. Τα βασικά μας οράματα είναι καταρχάς να συνεχίσουμε να συνεισφέρουμε ουσιαστικά στο διεθνές κίνημα αλλά και να αποκτήσουμε ένα added value. Το φαινόμενο της μετακίνησης πληθυσμών αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για το ελληνικό τμήμα να βοηθήσει το διεθνές, χάρη στο know how που έχει αποκτήσει, ενώ θα πρέπει να μεταφέρουμε σε όλους τα μαθήματα που πήραμε από την κρίση που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία. Επίσης, θα θέλαμε να μοιραστούμε τα μηνύματα της αλληλεγγύης και γιατί το να απαλύνεις τον πόνο του άλλου τελικά απαλύνει και το δικό σου πόνο. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να βγεις από μια κρίση, να συνεχίσεις να ενδιαφέρεσαι για το συνολικό καλό. Ο Έλληνας το είχε πάντα αυτό, έστω κι αν αυτοί οι απαράδεκτοι τύποι που παίρνουν τις αποφάσεις τα τελευταία χρόνια κάνουν ό,τι μπορούν για να του το στερήσουν”.

Η μετακίνηση πληθυσμών είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την παγκόσμια πλέον κοινότητα, καθώς ο πόλεμος στη Συρία έχει προκαλέσει την έξαρση του φαινομένου. Οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι αναζητούν μια καλύτερη τύχη, συρρέουν φυσικά και στη χώρα μας και ο πρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ήδη ανέφερε ότι το ελληνικό τμήμα οφείλει μελλοντικά να βοηθήσει το διεθνές. Τώρα όμως τι κάνουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα για το τεράστιο αυτό πρόβλημα και ποια είναι η προσωπική άποψη του Χρήστου για τους πρόσφυγες πολέμου, τους οποίους αντικρίζουμε πλέον καθημερινά;

“Το πρόβλημα προφανώς ξεπερνάει τα ελληνικά σύνορα και το θέμα είναι ποια θα είναι η στάση που θα κρατήσει η Ευρώπη. Τα πράγματα έχουν δυσκολέψει πάρα πολύ, μιλάμε για ένα φαινόμενο που παίρνει τεράστιες διαστάσεις, φέτος ίσως ήταν η χρόνια με τα μεγαλύτερα νούμερα μετακινούμενων πληθυσμών μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κρίση στη Συρία έχει φέρει κόσμο σε απόγνωση, ο οποίος πραγματικά δεν έχει άλλη επιλογή και δεν υπάρχει και περίπτωση να τον σταματήσεις, θα προτιμούσε να κάνει μια ηρωική έξοδο απ’ το να παραμείνει εκεί. Δεν γίνεται να κάτσει στη Συρία οπότε οτιδήποτε είναι το ίδιο απ’ το να πεθάνει εκεί”.

“Όλα αυτά μας φέρνουν αντιμέτωπους με καταστάσεις που δεν ξέρουμε πως να διαχειριστούμε, το να βλέπουμε κόσμο να πνίγεται στις θάλασσες είναι απαράδεκτο και το λιγότερο που μπορείς να κάνεις είναι να πας να τους σώσεις. Μέχρι στιγμής αυτή είναι η δική μας στάση, με μια αμηχανία, προσπαθούμε να παρουσιάσουμε το πρόβλημα απέναντι σε όλους και να τους πιέσουμε να αναλάβουν δράση. Βλέπουμε όμως δυστυχώς ότι δεν γίνεται τίποτα, ή ακόμα κι όταν γίνεται, περισσότερο προσανατολίζεται στο να διασφαλίσει τα σύνορα μιας χώρας, παρά τους ίδιους τους ανθρώπους”.

“Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τους ανθρώπους που έχουν μια τεράστια σύγχυση στο κεφάλι τους και η στάση τους είναι απαράδεκτη. Λένε διώξτε τον απαίσιο λαθρομετανάστη και αναφέρονται σε έναν πρόσφυγα πολέμου”.

“Αυτό που έχει σημασία είναι ότι πρόκειται για μια ανθρωπιστική κρίση, η οποία συμβαίνει στο κατώφλι της Ευρώπης και κανείς δεν ασχολείται σοβαρά. Η δικιά μας προσπάθεια λοιπόν είναι να σώσουμε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούμε και να αναδείξουμε το πρόβλημα γιατί η δική μας προσπάθεια δεν φτάνει να καλύψει το τεράστιο μέγεθος του προβλήματος. Το επόμενο διάστημα θα αναλάβουμε ακόμη μεγαλύτερη δράση κι ίσως απαιτηθούν και πιο συμβολικού τύπου ακτιβιστικές ενέργειες”.

Η κρίση για την οποία κάναμε τόσο λόγο πριν, παίζει ρόλο στην κάπως σκληρή στάση αρκετών συμπολιτών μας απέναντι στους πρόσφυγες;

“Παίζει η κρίση το ρόλο της και σε αυτό, φυσικά. Παλαιότερα η ελληνική κοινωνία είχε αγκαλιάσει τους Κούρδους, έστω κι αν δεν είχαμε να κάνουμε με τόσο μεγάλα νούμερα. Πλέον, όταν έχει να αντιμετωπίσει τη δική του κρίση, είναι δύσκολο ο Έλληνας να σταθεί στο πλευρό των Συρίων. Δεν τον δικαιολογώ όμως, γιατί επιστρέφω σε αυτό που σου έλεγα για τον πόνο του άλλου. Έχουμε φτάσει στο σημείο οι ασθενείς που κάναμε καλά στο Σουδάν και στις άλλες χώρες να έρχονται εδώ και να μας αναγνωρίζουν, να μας λένε “σας ξέρουμε, είχατε έρθει και στη χώρα μας να μας βοηθήσετε”.

Μιλήσαμε ήδη για το μέλλον της οργάνωσης. Για το τέλος, άφησα να συζητήσουμε το δικό του μέλλον στην οργάνωση. Θα παραμείνει στην οργάνωση, είτε ως πρόεδρος, είτε από κάποιο άλλο μετερίζι;

“Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου εκτός της οργάνωσης. Αν κρίνω από τους πολύ παλιούς, από τους ιδρυτές μας, όσο κι αν απομακρύνεται κάποιος από την οργάνωση, πάντα έχει το νου του εδώ και κοιτάζει πως να βοηθήσει. Πάντα θα ήθελα να έχω μια επαφή, θεωρώ όμως ότι θα πρέπει να κινούμαστε, δεν θέλω να γίνω ένας πρόεδρος-δεινόσαυρος, ήδη ψάχνω τον αντικαταστάτη μου, πρέπει να έρθουν νέοι άνθρωποι, με περισσότερο χρόνο. Θέλω να συνεχίσω να ταξιδεύω και να φεύγω σε αποστολές και θα ήθελα να είχα πάντα μια εμπλοκή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, όσο κάνουν πράγματα που μου αρέσουν και με κάνουν περήφανο”.