Η κτηνίατρος Μαρκέλλα Χασιώτη απαντά για τον κορωνοιό και τα ζώα
Μιλήσαμε την κτηνίατρο Μαρκέλλα Χασιώτη για τον κορωνοιό και τα ζώα και μας έδωσε σαφείς απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα μας.
Αρχικά, ας ξεκινήσουμε μιλώντας για το τι είναι ο κορωνοιός. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν RNA ιό που ανήκει στους κορωνοϊούς (Coronaviruses, CoV). Οι κορωνοϊοί είναι μία ομάδα ιών που συνήθως προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού. Στις 11 Φεβρουαρίου 2020 ο ιός ονομάστηκε SARS-Cov-2 και η ασθένεια που προκαλεί “Coronavirus Disease 2019” (συντομογραφία “COVID-19”). Τα συμπτώματα ποικίλουν και μπορεί να είναι από πολύ ήπια έως σοβαρότερα, συνήθως περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, δύσπνοια και πνευμονία.
O ιός SARS-Cov-2 ανιχνεύθηκε πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2019 στην περιοχή Wuhan της Κίνας. Η εξάπλωσή του ήταν πάρα πολύ γρήγορη σε παγκόσμιο επίπεδο με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί πανδημία. Mεταδίδεται άμεσα από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων, όταν ο ασθενής βήχει ή φτερνίζεται.
Νοσούν τα ζώα από COVID-19; Mπορούν να μεταδόσουν τον ιό;
Η γενετική δομή του SARS-CoV-2 πράγματι υποδηλώνει ότι η αρχική πηγή ήταν κάποιο ζώο. Eίναι πολύ πιθανόν ότι προέρχεται από κάποιο είδος νυχτερίδας και ίσως υπάρχει ένας ενδιάμεσος ξενιστής. Ωστόσο, ο ιός που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή ανήκει στους β-κορονοιούς(beta-coronaviruses). Τα κατοικίδιά μας μπορούν να προσβληθούν από τους α-κορονοιούς (alpha-coronaviruses).
Οι κορωνοιοί παρατηρούνται σε πολλά είδη ζώων. Ο κορωνοϊός στα ζώα είναι διαφορετικός για το κάθε είδος. Δε μεταδίδεται στα άλλα είδη και προκαλεί διαφορετικά κλινικά συμπτώματα σε κάθε είδος. Επίσης, κανένας από αυτούς δε μεταδίδεται στον άνθρωπο, γιατί υπάρχει ο φραγμός ζωικού είδους, ώστε, ο ιός να μη μεταδίδεται από ανθρώπους σε ζώα και αντίστροφα.
Πρόκειται λοιπόν για διαφορετικά στελέχη του ίδιου ιού, τα οποία όμως δεν έχουν σχέση με την έξαρση της πανδημίας του SARS-CoV-2, που αντιμετωπίζουμε αυτή την περίοδο. Τα συμπτώματα του αντίστοιχου κορωνοιού των ζώων είναι κυρίως γαστρεντερικά και όχι αναπνευστικά.
Κορωνοϊός και κατοικίδια ζώα: Πρέπει να φοβόμαστε;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στο ερώτημα «εάν τα ζώα μεταδίδουν ή όχι τον ιό», δηλώνει ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν παρά ελάχιστα στοιχεία, που να αποδεικνύουν ότι τα κατοικίδια ζώα, όπως οι σκύλοι και οι γάτες, κινδυνεύουν να νοσήσουν από το νέο κορωνοϊό.
Επίσης, σύμφωνα με δελτίο, που εξέδωσε η Παγκόσμια Ένωση Κτηνιατρικής Μικρών Ζώων Συντροφιάς (WSAVA), ο ιδιοκτήτες κατοικιδίων δε θα πρέπει να πανικοβάλλονται- αντιθέτως συνιστά να συνεχίσουν να φροντίζουν τα κατοικίδιά τους και να απολαμβάνουν τη συντροφιά τους.
Αν ένα κατοικίδιο ζώο έχει έρθει σε επαφή με κάποιον που νοσεί με COVID-19 μπορεί να μεταδόσει την ασθένεια σε άλλους ανθρώπους; Τι πρέπει να κάνει κάποιος ιδιοκτήτης κατοικιδίου, εάν εμφανίσει κάποιο σύμπτωμα του ιού ή εάν βρεθεί θετικός στον ιό, προκειμένου να προστατεύσει το κατοικίδιό του;
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC): “Πρέπει να περιορίστεί η επαφή με κατοικίδια και άλλα ζώα αν κάποιος νοσεί από COVID-19, όπως ακριβώς θα πρέπει να κάνουμε όλοι με τους ανθρώπους γύρω μας ”. Παρότι δεν υπάρχουν ακόμα αναφορές ότι κατοικίδια ή άλλα ζώα νοσούν από COVID-19, συστήνεται-για καθαρά προληπτικούς λόγους- οι ασθενείς με COVID-19 να περιορίζουν τις επαφές τους με ζώα, μέχρι να υπάρξουν νεότερες πληροφορίες για τον ιό. Όταν είναι δυνατόν, κάποιο άλλο μέλος της οικογενείας, θα πρέπει να φροντίζει τα ζώα όσο ο ιδιοκτήτης είναι άρρωστος. Εάν χρειαστεί ο ιδιοκτήτης κάποιου ζώου να απομονωθεί, ακόμα και για προληπτικούς λόγους για κάποιο διάστημα καλό θα ήταν να βεβαιωθεί ότι έχει επαρκές απόθεμα σε τροφή, καθώς και τα απαραίτητα προϊόντα φροντίδας και αποπαρασίτωσης, για την αναμενόμενη περίοδο καραντίνας.
Όταν κάποιος είναι ασθενής με COVID-19, για όσο διάστημα είναι άρρωστος και για επιπλέον δύο εβδομάδες αφού αναρρώσει, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, καλό θα ήταν- εντελώς προληπτικά- να αποφύγει τη στενή επαφή με το κατοικίδιό του, όπως χάδια, παιχνίδια, να μην αφήνει το ζώο του να τον φιλά ή να τον γλείφει. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, μπορεί να πλένει τα χέρια του πριν και μετά την επαφή με το κατοικίδιο και να φοράει προστατευτική μάσκα”.
Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι ο ιός COVID-19 μπορεί να μεταδοθεί από τα κατοικίδια και τα αδέσποτα ζώα στον άνθρωπο. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να εγκαταλείψει το κατοικίδιό του λόγω μιας αδικαιολόγητης ανησυχίας για κίνδυνο μετάδοσης του ιού από τα κατοικίδια ζώα.
Αν κάποιος ιδιοκτήτης ζώου δεν εχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί τη συνηθισμένη ξηρά τροφή, που προμηθεύεται για το ζώο του, επειδή πρέπει να παραμείνει σε απομόνωση, ποιες είναι οι πρακτικές διατροφής, που θα πρέπει να ακολουθήσει για το κατοικίδιό του;
Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί κάποιος να προμηθεύσει στο κατοικίδιό του την τροφή που τρώει συνήθως, θα ήταν καλό να μην προσπαθήσει να την αλλάξει ξαφνικά και απότομα, αλλά να μεταβεί σταδιακά στην αλλαγή αυτή σε διάστημα 4-6 ημερών. Απαγορεύεται ρητά να δίνουμε κόκκαλά στα σκυλιά. Καλό θα ήταν επίσης, να μην αφήνουμε την τροφή στο μπωλ για περισσότερο από μισή ώρα-καθώς ο σκύλος μας μπορεί να το βαρεθεί- επίσης, τα υγρά τρόφιμα μετά από μία ώρα μπορεί να γίνουν πηγή μόλυνσης με παθογόνους παράγοντες. Οι λιχουδιές δε θα πρέπει να υπερβαίνουν το 10% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας τροφής. Το κάθε ζώο θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του άφθονο νερό συνεχώς.
Έχουν αναφερθεί περιστατικά μόλυνσης ζώων με COVID-19 παγκοσμίως; Τι συμπτώματα είχαν τα κατοικίδια ζώα που βρέθηκαν μέχρι στιγμής με COVID-19;
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, τα περιστατικά του COVID-19 σε ανθρώπους, παγκοσμίως, ξεπέρασαν στις 2 Απριλίου 2020 το ενα εκατομμύριο. Πρόσφατα, βρέθηκαν θετικά στον ιό μινκ, που εξετάστηκαν σε φάρμες στην Καστοριά και στην Κοζάνη τον περασμένο Νοέμβριο. Τα ζώα αυτά θανατώθηκαν. Επιπλέον, έχει θανατωθεί ολόκληρος ο πληθυσμός των μινκ
(15 εκατομμύρια περίπου), στη Δανία, έπειτα από την ανακάλυψη μιας μετάλλαξης του νέου κορωνοϊού (Cluster 5), που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο από αυτά τα θηλαστικά. Τον Αύγουστο, η Ολλανδία έκλεισε περισσότερα από 100 εκτροφεία αφού προσβλήθηκε από τον Covid-19 μεγάλος αριθμός εργαζομένων. Επιπλέον, στην Πολωνία, στην περιφέρεια Καρτούζι, εντοπίστηκε σε εκτροφείο βιζόν στέλεχος του κορωνοϊού, που μπορεί να μεταδοθεί σε ανθρώπους. Οι αρχές της Πολωνίας ανέφεραν ότι όλα τα βιζόν του εκτροφείου θα σφαγιαστούν. Ο ιός βρέθηκε σε ένα εκτροφείο στα τέλη του περασμένου μήνα. Τα γουνοφόρα ζώα (τα μινκ, οι νυφίτσες) είναι τα μοναδικά ζώα που έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να μεταδόσουν τον κορωνοιό στον άνθρωπο.
Επιπλέον, έχουμε δει παραδείγματα μόνο δύο σκύλων και μιας γάτας στο Χονγκ Κονγκ, μιας γάτας στο Βέλγιο και μιας τίγρη στη Νέα Υόρκη που έφεραν θετικά αποτελέσματα στα τεστ για τη λοίμωξη. Τα κατοικίδια ζώα στα οποία βρέθηκε COVID-19 (δύο σκύλοι και δύο γάτες) ήταν στη πλειονότητά τους ασυμπτωματικά. Μόνο μία γάτα, αυτή από το Βέλγιο, εμφάνισε από το πεπτικό σύστημα μη ειδικά συμπτώματα (διάρροια και εμετό). Η κατάσταση με αυτή τη γάτα δεν εχει αποσαφηνιστεί, καθώς το ιστορικό δεν είναι πλήρες. Επιπλέον, η ιδιοκτήτρια της γάτας έκανε τη δειγματοληψία και η ίδια εμφάνιζε συμπτώματα και νοσούσε. Πιθανότατα, επομένως, θα μπορούσε να είναι μια πιθανή επιμόλυνση από τον ιό της γυναίκας. Γενικότερα, τα ζώα αυτά, ζούσαν με ένα ή περισσότερα άτομα με επιβεβαιωμένη διάγνωση και κλινικά συμπτώματα του COVID-19. Άρα, μπορούμε ίσως να συμπεράνουμε ότι τα ζώα κινδυνεύουν περισσότερο να νοσήσουν από εμάς και όχι εμείς από τα ζώα. Ο σκύλος δεν αποτελεί αίτιο μετάδοσης του κορωνοιού σε καμία περίπτωση. Η πρωτογενής πηγή του SARS-CoV-2 είναι ο άνθρωπος, δηλαδή είναι εξαιρετικά απίθανο να κολλήσει κάποιος από κατοικίδιο ζώο του.
Συνεπώς, δεν είναι καθόλου απαραίτητο να απομακρύνουμε τα ζώα από το σπίτι, ακόμα και αν κάποιο από τα μέλη του νοικοκυριού έχει διαγνωστεί με COVID-19, εκτός και αν ο ιδιοκτήτης νοσεί βαριά ή χρειαστεί να νοσηλευτεί, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να φροντίσει σωστά το κατοικίδιό του. Σε αυτή την ιδιαίτερη φάση της πανδημίας, που όλοι διανύουμε, χρειαζόμαστε την υποστήριξη και την αγάπη που μας προσφέρουν τα κατοικίδιά μας περισσότερο από ποτέ. Η αλληλεπίδραση με τα ζώα συντροφιάς σίγουρα έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχολογία όλων μας. Εμείς, οι κτηνίατροι είμαστε εδώ για να βοηθήσουμε τους ιδιοκτήτες προκειμένου να μας εμπιστευτούν, να συνεργαστούμε και να φροντίσουμε, ώστε τα ζώα τους να παραμείνουν ασφαλή και υγιή.
Έχει νόημα να κάνει κάποιος ιδιοκτήτης τεστ covid στο κατοικίδιό του; Υπάρχει κάποια εξέταση που μπορώ να κάνω στο κατοικίδιο μου για τον ιό COVID-19?
Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία ένδειξη ότι τα κατοικίδια ζώα μπορούν να μεταδόσουν COVID-19 στον άνθρωπο. Άρα, με βάση τα έως τώρα δεδομένα, δεν υπάρχει κάποια εξέταση ρουτίνας που να συστήνεται για τον έλεγχο των κατοικίδιων ζώων για τον ιό COVID 19.
Μία εξέταση με ιδιαίτερη ευαισθησία, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στα ζώα είναι το τεστ της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης ανάστροφης μεταγραφάσης σε πραγματικό χρόνο (RRT PCR) μετά από λήψη δείγματος από τη ρινική κοιλότητα.
Και πάλι, η τωρινή γνώμη των ειδικών είναι ότι ο COVID-19 μεταδίδεται πρωτίστως από άνθρωπο σε άνθρωπο. Έτσι υποστηρίζεται και η σύσταση να μην διεξάγονται τεστ σε οικόσιτα ζώα για SARS-CoV-2, παρά μόνο με ειδική εντολή. Αν οικόσιτα ζώα, σκύλοι ή γάτες, παρουσιάσουν αναπνευστικά ή γαστρεντερικά συμπτώματα, οι κτηνίατροι θα πρέπει να τα εξετάζουν πρώτα για πιο συνηθισμένους παθογόνους παράγοντες και παθήσεις και εφόσον αποκλειστούν όλα τα άλλα αίτια, να εξετάσουν το ενδεχόμενο νόσησης του ζώου από κορωνοϊό.
Θα μπορούσαν τα τρόφιμα να αποτελέσουν μέσο μετάδοσης του ιου; Πώς σχετίζεται αυτό με τα ζώα;
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (ΕFSA), δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το φαγητό είναι πιθανή πηγή ή μέσο μετάδοσης του ιού.
Εφόσον, όπως ήδη αναφέραμε, δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι τα κατοικίδια και τα εκτρεφόμενα ζώα παίζουν ρόλο στη μετάδοση του ιού SARS-CoV-2, που προκαλεί αυτή την ασθένεια, κάθε μεταφορά του ιού μέσω τροφίμων, επομένως, σημαινει απαραίτητα ότι το τρόφιμο αυτό έχει επιμολυνθεί από ασθενή ή άτομο προσβεβλημένο από τον ιό κατά την προετοιμασία του γεύματος. Αυτό αφορά σε όλα τα είδη τροφίμων (ζωικά ή φυτικά προϊόντα). Σύμφωνα και με τον ANSES (Οργανισμός Τροφίμων, Περιβαλλοντικής και Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας της Γαλλίας), παρόλο που δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση του πεπτικού συστήματος, η πιθανότητα μόλυνσης του αναπνευστικού συστήματος κατά τη διάρκεια της μάσησης δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς. Όπως συμβαίνει και με άλλους γνωστούς κορωνοϊούς, ο ιός αυτός δεν αντέχει σε θερμοκρασίες μαγειρέματος. Ένα μολυσμένο άτομο μπορεί να μολύνει το φαγητό προετοιμάζοντάς το ή πιάνοντάς το με βρώμικα χέρια ή μέσω μολυσμένων σταγονιδίων που παράχονται από τον βήχα ή το φτέρνισμα.
Γι’ αυτό,σε ό,τι αφορά στην ασφάλεια των τροφίμων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει εκδόσει προληπτικές συστάσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν συμβουλές για καλές πρακτικές υγιεινής κατά το χειρισμό και την προετοιμασία τροφίμων, όπως το πλύσιμο των χεριών, το καλό μαγείρεμα του κρέατος και η αποφυγή πιθανής πρόληψης μόλυνσης από τον ιό SARS-CoV-2.
Θα πρέπει οι σκύλοι να εμβολιασθούν έναντι του κορωνοϊού των σκύλων;
Όπως ήδη αναφέραμε, ο κορωνοϊός των σκύλων προσβάλει κυρίως το εντερικό σύστημα και δεν έχει σχέση με τον COVID-19, που προσβάλει το αναπνευστικό. Πρόκειται, δηλαδή, για διαφορετικά στελέχη κορωνοϊών. Ο εμβολιασμός έναντι του κορωνοϊού των σκύλων, επομένως, δεν έχει νόημα, καθώς δε θα προσφέρει καμία προστασία έναντι του COVID-19.
Μπορούν τα κατοικίδια να μεταφέρουν τον COVID-19 στο δέρμα ή στο τρίχωμα τους;
Όχι, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο COVID-19 μπορεί να μολύνει ανθρώπους από το δέρμα, τη γούνα ή το τρίχωμα κατοικιδίων ζώων. Ωστόσο, πάντα πρέπει να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με ένα ζώο.
Είναι ασφαλές να βγάλω το σκύλο μου βόλτα κατά την περίοδο της πανδημίας;
Ναι, φυσικά, άλλωστε είναι και μία καλή αφορμή για έξοδο κατά τη διάρκεια της καραντίνας, που διανύουμε! Το σωστό είναι να έχουμε πάντα μαζί μας το βιβλιάριο υγείας του ζώου μας ενημερωμένο, καθώς και το έγγραφο της καταγραφής του microchip. Η βόλτα του σκύλου πρέπει να γίνεται με λουρί και να φροντίσουμε να κρατάμε απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων από τους συνοδούς άλλων σκύλων. Καλό θα ήταν να αποφεύγουμε τις πολυσύχναστες περιοχές για να αποφύγουμε κι εμείς το συνωστισμό με άλλα άτομα.
Θα πρέπει να τηρούμε τους κανόνες υγιεινής τόσο για εμάς όσο και για το κατοικίδιό μας κατά τη βόλτα και κατά την επιστροφή στο σπίτι.
Ποτέ δε θα πρέπει να χρησιμοποιούμε απολυμαντικά ή και χημικά καθαριστικά για να καθαρίσουμε τις πατούσες ή το τρίχωμα του σκύλου μας. Αν κάποιος θέλει ωστόσο για ψυχολογικούς λόγους να καθαρίσει τα πατουσάκια του ζώου του μετά τη βόλτα, θα μπορούσε να το κάνει με ειδικά καθαριστικά μαντηλάκια, εμποτισμένα με χλωρεξιδίνη, με ήπια αντισηπτική δράση ή να καθαρίσει τα πατουσάκια του με αφρό στεγνού καθαρισμού, προϊόντα που είναι ειδικά για σκύλους και μπορούν να τα προμηθευτούν από κάποιο κτηνιατρείο ή pet-shop. Τέλος, θα ήταν καλό να προσθέσουμε εδώ ότι η χρήση μάσκας στο σκύλο μας δεν έχει κάποιο νόημα.
Πόσο σημαντικό είναι να έχει κάποιος σήμερα ένα ζώο συντροφιάς, ένα κατοικίδιο εν μέσω καραντίνας;
Διανύουμε μία δύσκολη περίοδο, κατά την οποία δεν επιτρέπονται οι κοινωνικές συναναστροφές, κάτι που δυστυχώς είναι κόντρα στη φύση του ανθρώπου. Όλη αυτή η κατάσταση, καθώς και η προσοχή που πρέπει να δείχνουμε κάθε μέρα, προκειμένου να τηρήσουμε τις απαιτούμενες αποστάσεις και τους σωστούς κανόνες υγιεινής (χρήση μάσκας και αντισηπτικού, πλύσιμο χεριών) δημιουργεί μία ιδιαίτερη ψυχοσύνθεση και επηρεάζει τη διάθεση όλων μας. Η απόκτηση ενός κατοικιδίου αποτελεί αναμφίβολα μια ασφαλή λύση για την ύπαρξη μιας συντροφιάς, κάτι πολύ σημαντικό-ειδικά για τα μικρά παιδιά και τους μοναχικούς ανθρώπους-αλλά και για όλους μας. Υπάρχουν διαπιστωμένα οφέλη για την υγεία του ανθρώπου από τη συνύπαρξή του με τα ζώα συντροφιάς. Για παράδειγμα, επίσημες μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι έχουν κατοικίδιο κινδυνεύουν πολύ λιγότερο να εμφανίσουν καρδιακή νόσο. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι οι ιδιοκτήτες σκύλων ασκούνται περισσότερο, έχουν χαμηλότερη πίεση αίματος και επίπεδα χοληστερόλης.
Τι είναι απαραίτητο να κάνει ο ιδιοκτήτης ενός κατοικιδίου γενικότερα, προκειμένου να είναι υγιές;
Ο ιδιοκτήτης ενός ζώου είναι υποχρεωμένος να διατηρεί ενημερωμένο σωστά το βιβλιάριο υγείας του, αυτό πρακτικά σημαίνει να μην αμελεί τους τακτικούς εμβολιασμούς και τις αποπαρασιτώσεις του ζώου του. Υποχρεωτική είναι επίσης από το νόμο και η τοποθέτηση και η καταγραφή του microchip, καθώς και η καταχώρησή του στη βάση Δεδομένων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων από τον κτηνίατρο. Ένας σωστός ιδιοκτήτης, θα πρέπει να μεριμνά για την ευζωία του κατοικιδίου του, να το βγάζει τακτικά βόλτα, να μαζεύει τα περιττώματά του κατά τον περίπατό του. Ταυτόχρονα, καλό είναι να προχωρά στη διενέργεια προληπτικών εργαστηριακών εξετάσεων αίματος δύο φορές το χρόνο, καθώς και καθαρισμού δοντιών δύο φορές το χρόνο, επίσης. Δε θα πρέπει να αμελήσει τη στείρωση του κατοικιδίου του όταν θα είναι η κατάλληλη στιγμή. Σε κάθε περίπτωση, είναι απαραίτητο να υπάρχει τακτική επικοινωνία και συνεργασία με τον κτηνίατρο.
Μπορεί να σας επισκεφθεί κάποιος στο κτηνίατρείο εν μέσω απαγόρευσης κυκλοφορίας;
Ναι, φυσικά,τα κτηνιατρεία λειτουργούν ακολουθώντας τις οδηγίες του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου.. Εξυπηρετούνται κατά προτεραιότητα τα επείγοντα περιστατικά και τηρούνται αυστηρά όλοι οι κανόνες υγιείνής (χρήση γαντιών και μάσκας, χρήση αντισηπτικών σε όλους τους χώρους, τήρηση των αποστάσεων και ένας συνοδός ανά ζώο). Είναι υποχρεωτικό να έχει προηγηθεί τηλεφωνική επικοινωνία νωρίτερα για τον καθορισμό συγκεκριμένου ραντεβού. Για τη σωστή και ασφαλή μετακίνηση τους οι ιδιοκτήτες των κατοικιδίων καλό είναι να στέλνουν μήνυμα στο 13033 ή να συμπληρώνουν τη Βεβαίωση Μεμονωμένης Μετακίνησης τύπου Β με λόγο εξόδου αριθμός 1:“Μετάβαση σε φαρμακείο ή επίσκεψη στον γιατρό, εφόσον αυτό συνιστάται μετά από σχετική επικοινωνία”, το οποίο καλύπτει και επίσκεψη στον κτηνίατρο.
