Ζάκυνθος: Το ζακυνθινό καρναβάλι και το λαϊκό θέατρα “οι Ομιλίες”

Την περίοδο των Απόκρεων οι κάτοικοι της Ζακύνθου και οι εκατοντάδες επισκέπτες απ΄ όλη την Ελλάδα απολαμβάνουν ένα ξεχωριστό καρναβάλι, οι ρίζες του οποίου βρίσκονται στις βενετσιάνικες παραδόσεις που για αιώνες επηρέασαν τη ζωή των ανθρώπων στα Επτάνησα.

Ανάμεσα του οι φέστες και τα φεστίνια, δηλαδή χοροί με κοστούμια αποκριάτικα και πλήρη μεταμφίεση ανδρών και γυναικών, οι παρελάσεις στους δρόμους και στις πλατείες από ευρηματικά γκρουπ νέων καρναβαλιστών, δρώμενα όπως ο «Βενετσιάνικος γάμος» και η «Γκιόστρα» και «Ομιλίες», ένα χαρακτηριστικό είδος θεάτρου δρόμου που έρχεται από τα χρόνια της αναγέννησης και της Comedia del’ arte.

Οι «Ομιλίες» είναι ένα είδος λαϊκού θεάτρου, που παίζεται από ερασιτεχνικούς θιάσους, έχοντας ως πρωταγωνιστές μόνον άνδρες οι οποίοι αναλαμβάνουν να μεταφέρουν στην υπαίθρια σκηνή της πλατείας ιστορίες από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, γραμμένες στην παραδοσιακή διάλεκτο από λαϊκούς συγγραφείς που έχουν ως ιδιαίτερο προνόμιο να αποδίδουν τους διαλόγους με έμμετρους στίχους!

Η ιστορία των Ομιλιών αρχίζει από την Ενετοκρατία και κατά πολλούς αποτελεί μια μείξη του κρητικού και του βενετσιάνικου θεάτρου, της εποχής. Στη Ζάκυνθο, μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Οθωμανούς το 1646, μετανάστευσαν χιλιάδες Κρήτες για την αποφυγή αντιποίνων. Μαζί τους έφεραν ένα μεγάλο πλούτο παραδόσεων της εποχής εκείνης.

Οι πρώτες ιστορικά ομιλίες που παίζονται μέχρι σήμερα είναι ο «Ερωτόκριτος», η «Θυσία του Αβραάμ», η «Ερωφίλη» και άλλες.

Ομιλίες με ερωτικό περιεχόμενο που γράφτηκαν εκείνη την περίοδο και παίζονταν από λαϊκούς ομίλους έως τις μέρες μας, είχαν ως περιεχόμενο τις διαφορές μεταξύ «ευγενών» ή πλουσίων οικογενειών και φτωχών λαϊκών ανθρώπων ενώ, οι ηθοποιοί πάντα χρησιμοποιούσαν μάσκα και στοιχεία μεταμφίεσης που να παραπέμπει μεν στην εποχή αλλά κυρίως να μη αναγνωρίζονται.

Τόσο οι ηθοποιοί όσο και οι συγγραφείς παρέμεναν άγνωστοι για να μπορούν να σατιρίζουν ελεύθερα τα κακώς κείμενα μιας εποχής που μετά το τέλος του καρναβαλιού «επέστρεφε» στο σκοτάδι του απόλυτου δεσποτισμού των ευγενών.

Στις μέρες μας οι πρωταγωνιστές των Ομιλιών είναι μέλη των τοπικών πολιτιστικών συλλόγων που αναλαμβάνουν την διοργάνωση τους λίγο πριν αρχίσουν οι καρναβαλικές εκδηλώσεις.

Όποιος βρεθεί στη Ζάκυνθο την περίοδο του καρναβαλιού είναι βέβαιο πως ακόμα κι αν δεν το επιδιώξει, θα βρεθεί σε κάποια πλατεία στην πόλη ή τα χωριά, την ώρα που παίζεται μια «Ομιλία»,

Το σκηνικό θα είναι πάντα απλό έως και πρόχειρο αλλά οι διάλογοι, με την ιδιότυπη επτανησιακή «ντοπιολαλιά», θα τον κάνουν να ξεκαρδιστεί στα γέλια.

Ειδικά στις μέρες μας, τα κείμενα και οι αναφορές προσαρμόζονται στο κλίμα των εκλογών, με πολιτικούς να λύνουν τις διαφορές τους επί σκηνής και νέους να φλέγονται από ερωτικές διαθέσεις.

Όλα αυτά στη Ζάκυνθο με το περίφημο καρναβάλι που έρχεται από τα πιο βαθιά χρόνια της Ενετοκρατίας στα Επτάνησα.

Για την ιστορία των «Ομιλιών», μίλησε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο λογοτέχνης Διονύσιος Φλεμοτόμος. «Δυστυχώς, δεν έχουν καταγραφεί όλες οι ομιλίες που είχαν γραφτεί, έτσι δεν ξέρουμε ούτε πόσες ούτε ποιες ήταν. Υπάρχουν κείμενα που τα γνωρίζουμε όπως “η Χρυσαυγή”, “ο Κρίνος και η Ανθιά”, “η Ρεβέκκα” και άλλα, τα οποία διέσωσαν η Μαριέττα – Μινώτου Γιαννοπούλου, ο Σπύρος Μινώτος, ο Ντίνος Κονόμος, ο Σάράντης Αντίοχος και ο Σπύρος Καββαδίας».

Ακόμα ο κ. Φλεμοτόμος αναφέρθηκε στην προέλευση της λέξης «Ομιλία» τονίζοντας ότι υπάρχουν δύο απόψεις γι αυτό. Κατά την πρώτη άποψη «η χρησιμοποίηση της λέξης “Ομιλία” προέρχεται από το μίλημα που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα στα δικαστήρια πχ “Μιλήθηκε η δίκη”. Η άλλη άποψη είναι ότι παλαιότερα υπήρχαν τα βουβά δρώμενα και αργότερα απέκτησαν διαλόγους και ομιλίες».

Οι ομιλίες δημιουργούσαν ένα ευχάριστο κλίμα στους δρόμους της πόλης καθώς οι θίασοι έπαιζαν τα έργα όπου υπήρχε πλάτωμα από την μία άκρη της πόλης στην άλλη. «Οι Ομιλίες παιζόντουσαν σε συνοικιακές πλατείες, στην άκρη κεντρικών δρόμων, σε “πιατσέτες”. Οι παλιές ομιλίες παίζονταν χωρίς πάρκο, με απλό σκηνικό που μπορούσε να μεταφερθεί εύκολα. Στο τέλος κάθε Ομιλίας έβγαινε ένας άνδρας και μάζευε χρήματα υπέρ του θιάσου».