Δ.Κουρέτας : Το σχέδιο γεωργικής Ανάπτυξης της Θεσσαλίας

Όπως είναι γνωστό, η γεωργία μαζί με την ναυτιλία και τον τουρισμό αποτελούν το
τρίπτυχο του δυναμικού παραγωγής αγαθών και ανάπτυξης της χώρας μας.
Παρά ταύτα, η φυτική και κυρίως η ζωική παραγωγή δεν έτυχαν της απαιτούμενης
αναπτυξιακής πολιτικής, έτσι ώστε η μετά από 4 δεκαετίες φθίνουσας πορείας
Ελληνική γεωργία να περιέλθει στο σημερινό οριακό σημείο επιβίωσής της, με τη
χώρα να έχει απωλέσει την αυτάρκεια τροφής και να εισάγει μεγάλο ποσοστό
τροφίμων από το εξωτερικό, παρόλο που τα ελληνικά προϊόντα, αν και ακριβότερα
σε πολλές περιπτώσεις, τυγχάνουν μεγαλύτερης εκτίμησης από τους Έλληνες
καταναλωτές.
Ειδικότερα, τα σημαντικότερα προβλήματα της Ελληνικής και ειδικότερα της
Θεσσαλικής γεωργίας είναι:
 Η αδιαπραγμάτευτη προσήλωση στην ΚΑΠ, η προχειρότητα και η μη
συνειδητοποίηση της αξίας της γεωργίας για το εθνικό όφελος, με την
κακοδιαχείριση των κοινοτικών πόρων και την έλλειψη μεσο-μακρο πρόθεσμου
σχεδίου αγροτικής πολιτικής.
 Η αναστροφή της ηλικιακής πυραμίδας των γεωργών, ο πολυκερματισμός και το
μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων με χαμηλή ανταγωνιστικότητα και
αυξημένες δαπάνες παραγωγής και μικρή προστιθέμενη αξία παραγόμενου
προϊόντος
 Το τεράστιο έλλειμμα της ζωικής παραγωγής ιδίως στο βόειο κρέας και τα
γαλακτοκομικά προϊόντα με συνέπεια τη μετατροπή του αγροδιατροφικού τομέα
από κλάδο αυτάρκειας σε κλάδο άκρως ελλειμματικό και εξαρτημένο.
 Η υποβάθμιση της αγροτικής έρευνας, η δημιουργία μιας επιδοτούμενης
αγροτικής τάξης με νοοτροπία δημόσιου τομέα, η δημιουργία άχρηστων
οργανισμών και δεκάδων φορέων ΝΠΙΔ με καλοπληρωμένα Δ.Σ., και μια στρεβλή
ανάπτυξη συγκριτικά με άλλες γεωργικές χώρες της ΕΕ.
Τα φαινόμενα αυτά έλαβαν χώρα κάτω από μια απλόχερη κοινοτική στήριξη με
τεράστια κονδύλια χωρίς σοβαρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς αφήνοντας την
εφαρμογή της ΚΑΠ στις εγχώριες πολιτικές της κακοδιαχείρισης, της
κομματοκρατίας και της έλλειψης ουσιαστικής εθνικής αγροτικής πολιτικής.
Η Θεσσαλία αποτελεί τη μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας και το κέντρο της
Ελληνικής αγροτικής παραγωγής. Παρά ταύτα η Θεσσαλική γεωργία απειλείται
άμεσα από 4 επί πλέον κινδύνους:
1. Το συνεχιζόμενο κίνδυνο πλημμυρών και καταστροφής του 50% των
καλλιεργειών στα πλέον γόνιμα πεδινά και αρδευόμενα εδάφη (κεφ. 2 και 3).
2. Τη δραματική μείωση διαθεσιμότητας του αρδευτικού νερού λόγω υποβάθμισης
των υδροφορέων (κεφ. 3) κυρίως στην ανατολική Θεσσαλική πεδιάδα (πεδιάδα
Λάρισας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μείωση της
βαμβακοκαλλιέργειας (αρδευόμενης) κατά 540.000 στρ την τελευταία 20ετία (!)
που συνολικά μειώθηκε στα 840.000 στρ. ενώ παραδοσιακά στον κάμπο

καλλιεργούνταν 1,5 εκατ. στρέμματα εδώ και πολλές 10ετίες. Σημαντικό
αρνητικό αποτέλεσμα αποτελεί και η μειωμένη παραγωγή κτηνοτροφών
(καλαμποκιού, μηδικής κλπ) και υποβάθμιση της κτηνοτροφικής παραγωγής
(κεφ. 4).
3. Τη διάβρωση και ερημοποίηση τεραστίων επικλινών εκτάσεων λόγω
αποψίλωσης και υποβάθμισης του εδάφους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στον
Ν. Λάρισας η εγκατάλειψη 750.000 στρ από σιτηρά την τελευταία 20ετία (κεφ. 4).
4. Την υποβάθμιση της γονιμότητας των περισσότερων εδαφών κάτω από μη
αειφορική καλλιέργεια αροτραίων καλλιεργειών λόγω συμπίεσης του εδάφους
(χρήση βαρέων μηχανημάτων), δραματικής μείωσης της οργανικής ουσίας
(οξείδωση) και εφαρμογή μονοκαλλιέργειας (κυρίως σκληρού σίτου και
βαμβακιού) με συνεπακόλουθη τεράστια αύξηση των εισροών
συνεπικουρούμενης από την αύξηση της τιμής των αγροχημικών και γεωργικών
εφοδίων και τελικά τη μείωση της παραγωγικότητας και του παραγόμενου
προϊόντος.
Η ανάληψη άμεσης προσπάθειας ανάπτυξης της Θεσσαλικής γεωργίας με την
αξιοποίηση των παραγωγικών δομών και την ανάδειξη της ποιοτικής υπεροχής των
τοπικών προϊόντων είναι επιβεβλημένη όσο ποτέ άλλοτε. Αυτό μπορεί να
επιτευχθεί με την εφαρμογή ενός ταχύρυθμου ολοκληρωμένου προγράμματος
γεωργικής ανάπτυξης.

4

2. Αντιπλημμυρική προστασία και Μεσο-μακροπρόθεσμη
διαχείριση υδάτινων πόρων

2.1 Πρόλογος
Καταστροφικές πλημμύρες συνέβησαν και θα συμβαίνουν σε πολλές χώρες ακόμα
και στις πιο αναπτυγμένες. Τα παραδείγματα πολλά: ΗΠΑ (τυφώνας Katrina στη Νέα
Ορλεάνη το 2005, Γερμανία 2021, Γαλλία 2021, 2022, κλπ). Δυστυχώς, ο περιβόητος
λόγος κόστους/ωφέλειας σε σχέση με την περίοδο επιστροφής των φυσικών
φαινομένων έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης στην κατασκευή αντιπλημμυρικών και
άλλων τεχνικών έργων που σε συγκεκριμένες περιπτώσεις αποδεικνύονται
ανεπαρκή. Δυστυχώς, η λήψη στιβαρών αποφάσεων και η νομοθέτηση αρτιότερων
προδιαγραφών λαμβάνουν χώρα μόνο μετά από μεγάλες καταστροφές.
Το φαινόμενο του κυκλώνα Daniel προξένησε τεράστια καταστροφή και
αδιαμφισβήτητα όλοι συμπάσχουμε με τους συμπολίτες μας. Δυστυχώς, οι νεκροί
δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Τις υποδομές και περιουσίες οφείλουμε να
επανορθώσουμε. Οι κατοικίες, οι επιχειρήσεις και ο πάγιος εξοπλισμός που
καταστράφηκαν πρέπει να αποζημιωθούν σύμφωνα με τις αρχές που διέπουν τη
δράση ενός πολιτισμένου κράτους. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τη φετινή εσοδεία
στο βαθμό που αυτή κατεστράφη.
Αλλά η επιστροφή στην πλήρη κανονικότητα θα αργήσει και θα έχει στοιχήσει σε
όλους μας οικονομικά και ψυχικά. Είναι λοιπόν προφανές ότι δεν υπάρχουν
περιθώρια για λήθη και απραξία. Δεν πρέπει να ξαναζήσουμε την ψυχική
ανισορροπία που όλοι βιώνουμε συμπάσχοντας με την καταστροφή και την
απόγνωση των Θεσσαλών συμπολιτών μας.
Το ζητούμενο δεν είναι η επιστροφή στην κανονικότητα όπως την έχουμε βιώσει
μέχρι σήμερα. Είναι επιβεβλημένη η αλλαγή της πολιτικής στάσης, η οποία
διαχρονικά ακροβατεί μεταξύ κόστους-οφέλους επί θητείας των εκάστοτε
κυβερνώντων. Αποτιμώντας τις συνέπειες της καταστροφής σε βραχυ- και μέσο
χρόνο, απορρέει σαφώς η ανάγκη για γενναίες πολιτικές προσαρμογές και εκτέλεση
έργων με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Οι μεγάλοι ηγέτες και πολιτικοί δεν κρίνονται
επί θητείας τους αλλά αφήνουν τη σφραγίδα τους στο διηνεκές.
2.2 Το φαινόμενο Daniel και η συχνότητά του λόγω κλιματικής κρίσης ως βάση
για αναπροσαρμογή των σχεδίων υδατικής διαχείρισης
Σύμφωνα και με τους Ολλανδούς εμπειρογνώμονες, η πλημμύρα από τον Daniel
ήταν ένα ακραίο φαινόμενο κατά το οποίο 3,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα
βρόχινου νερού έπεσαν πάνω από την περιοχή της κοίτης του Πηνειού, από τα
οποία περίπου 3 δις έπεσαν μέσα σε μόλις 48 ώρες (στις 5 και 6 Σεπτεμβρίου). Οι
ίδιοι εμπειρογνώμονες διαψεύδουν την εντύπωση ότι τόσο ακραία καιρικά
φαινόμενα θα συμβαίνουν μόνο μια φορά στα 500 ή στα 1000 χρόνια. Εξαιτίας του
φαινομένου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής, τα στατιστικά δεδομένα

υπολογισμού κινδύνου πλημμύρας δεν είναι πλέον έγκυρα. Φαινόμενα όπως η
κακοκαιρία Ντάνιελ αναμφίβολα θα συμβαίνουν συχνότερα.
Συμφωνούμε απόλυτα με το συμπέρασμα αυτό των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων.
Πραγματικά, το ύψος κατακρημνισμάτων που έφερε ο Daniel μέσα σε 48 ώρες ήταν
πρωτοφανής, ώστε με βάση την υφιστάμενη βάση δεδομένων, πολλοί ερευνητές
συμπέραναν ότι το φαινόμενο αυτό είχε χρόνο επιστροφής από 200-1200 έτη, κλπ.
Όμως η έλευση του Elias με επίσης μεγάλη ένταση ως φαινόμενο με καταστροφικές
συνέπειες, μόλις 20 ημέρες μετά τον Daniel οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η
στατιστική επιστήμη αδυνατεί πλέον να χρησιμοποιηθεί με βάση τα υφιστάμενα
δεδομένα (και τη δεδομένη διακύμανσή τους) για την πρόβλεψη της συχνότητας
επιστροφής καταστροφικών φαινομένων εφεξής. Πρέπει να αποδεχτούμε το
γεγονός ότι η προ δεκαετιών προβλεφθείσα κλιματική αλλαγή είναι παρούσα και
εκδηλούται με μεγαλύτερη θερμοκρασία αέρα, έλλειμα εξατμισοδιαπνοής και με
λιγότερες αλλά πολύ εντονότερες κατακρημνίσεις που θα οδηγούν σε
επιταχυνόμενες διαβρώσεις των επικλινών εδαφών και πλημμυρικά φαινόμενα και
σημαντικές αποθέσεις φερτών υλικών στα πεδινά.
Συνηθέστατα τα ψυχρά μέτωπα έρχονται με αρκετά μεγάλη συχνότητα από δυσμάς
(Ατλαντικό) και φθάνοντας στις δυτικές πλευρές της Πίνδου δημιουργούν πολλές
βροχοπτώσεις στη δυτική Ελλάδα. Η διαφορά βροχομετρικού ύψους από 450 – >800
mm έτος για απόσταση μικρότερη των 200 χλμ (Αθήνα – Πάτρα) διδάσκεται ως
παράδειγμα σε πολλά Πανεπιστήμια. Στη συνέχεια, τα μέτωπα συνεχίζουν να
κινούνται ανατολικότερα ή νοτιότερα εξασθενημένα από υδρατμούς. Αντίθετα οι
βροχοπτώσεις της ανατολικής Ελλάδας οφείλονται κυρίως σε θερμά μέτωπα που
έρχονται από νότιες κατευθύνσεις (Αφρική) και συναντούν ψυχρές μάζες αέρα το
χειμώνα και δημιουργούν τους συνήθεις χειμερινούς υετούς. Όμως τόσο ο Daniel
όσο και ο Elias καθώς και το no name καταστροφικό φαινόμενο του έτους 1994
ήταν κυκλώνες.
Ειδικότερα, το κύριο χαρακτηριστικό του Daniel ήταν η σταθερότητα περιστροφής
του (αντίθετα με τους δείκτες του ωρολογίου) με κέντρο δυτικά της Πελοποννήσου,
το δυτικό (κατερχόμενο) σκέλος κατά μήκος του Ιονίου, το νότιο (οριζόντιο) σκέλος
στο Λιβυκό πέλαγος, και το ανατολικό (ανερχόμενο) σκέλος στο Αιγαίο. Το βόρειο
σκέλος (οριζόντιο) με φορά από ανατολάς προς δυσμάς έπληξε το Πήλιο και την
Θεσσαλική λεκάνη. Χαρακτηρίστηκε από πρωτοφανή σταθερότητα του κέντρου
(ματιού) του για 48 ώρες αλλά και τροφοδοσία με υδρατμούς που θα μπορούσε να
συσχετισθεί από την αρκετά μεγαλύτερη της κλιματικής τιμής της θερμοκρασίας
νερού στα πελάγη (3-4 o C). Τόσο η θερμοκρασία αυτή όσο και η γενεσιουργός αιτία
του κυκλώνα, η ακινησία του κέντρου (ματιού) του επί 48ωρο και η υπερβολική
τροφοδοσία του με υδρατμούς θα πρέπει να εξηγηθούν από ειδικούς
Μετεωρολόγους. Σε κάθε περίπτωση η γνώμη μας είναι ότι τα φαινόμενα αυτά
ενδέχεται να λαμβάνουν χώρα συχνότερα της 10ετίας εφεξής και οποιαδήποτε
μελέτη, διαχειριστικό σχέδιο ή εφαρμογή θα πρέπει να διορθωθούν και
αναπροσαρμοστούν στη βάση των νέων δεδομένων.
2.3 Διαχειριστικό πλαίσιο
Σύμφωνα με τους Ολλανδούς εμπειρογνώμονες και τη σύμφωνη γνώμη της
διεπιστημονικής Επιτροπής απαιτείται αλλαγή της όλης προσέγγισης αναφορικά με

τη διαχείριση των υδάτων και των πλημμυρών, η οποία προφανώς θα είναι
κοστοβόρος και χρονοβόρος. Αναφορικά με τη διαχείριση πλημμυρών, πρέπει να
υιοθετηθεί ένα πρωτόκολλο 3 επιπέδων ασφαλείας, το οποίο συμπεριλαμβάνει:
1) Πρόληψη πλημμυρών
2) Διεπιστημονική διακυβέρνηση και
3) Βελτιωμένη έγκαιρη προειδοποίηση και διαχείριση κρίσεων.
Δεδομένης αυτής της νέας απειλής ακραίων καιρικών φαινομένων, υστερούμε και
στα τρία αυτά επίπεδα ασφαλείας. Συνοπτικά, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ζήτημα
και τεχνικό και διοικητικό.
 Επίπεδο ασφαλείας 1: Πρόληψη: Η ύπαρξη ισχυρών προστατευτικών μέσων και
υποδομής που μπορούν να προλάβουν πλημμύρες και με αυτά τα ακραία
και ξαφνικά επίπεδα βροχοπτώσεων.
 Επίπεδο ασφαλείας 2: Διοίκηση: Η ύπαρξη διαλειτουργικής διοίκησης
με αντικείμενο τους ποταμούς, τη άρδευση και τον χωρικό σχεδιασμό.
 Επίπεδο ασφαλείας 3:  Διαχείριση κρίσεων / Άμεση ανταπόκριση:  Σε
περιοχές όπως η Θεσσαλία, δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για να κινητοποιηθούν
οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και η πολιτική προστασία πρέπει για την
ακρίβεια να κινητοποιηθεί ΠΡΙΝ καν ξεκινήσει η κακοκαιρία, απαιτώντας πολύ
έγκαιρα συστήματα προειδοποίησης και ειδική εκπαίδευση τόσο των στελεχών
έκτακτης ανάγκης όσο και των πολιτών.
Οι διεπιστημονική επιτροπή της Περιφέρειας –όπως αναφέρθηκε- συμφωνεί με τις
διαπιστώσεις των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων και θα κινηθεί προς την υλοποίηση
των ανωτέρω προτάσεων.
Πιο συγκεκριμένα:
 Θα πρέπει να αναβαθμιστεί το σύστημα των αντιπλημμυρικών αναχωμάτων.
 Θα πρέπει να επανασχεδιαστούν οι γέφυρες και οι ράμπες τους και να
απομακρυνθούν διάφορα εμπόδια, έτσι ώστε να δοθεί ο απαιτούμενος
χώρος στον Πηνειό ποταμό, δεδομένου ότι το υπάρχον δίκτυο αποχέτευσης,
ποταμών και χειμάρρων δεν μπορεί να απορροφά τις κατακρημνίσεις από
καταιγίδες όπως ο Daniel.
 Είναι πλήρως αποδεκτό το πόρισμα των Ολλανδών ως προς την
αντιπλημμυρική προστασία, αναφορικά με την ανάγκη εκβάθυνση της
κοίτης του Πηνειού και των παραποτάμων αυτού, όπως και ο πλήρης
καθαρισμός του πεδίου πλημμυρών από καλλιέργειες (ιδίως πολυετείς)
καθώς και κάθε λογής εφαρμογή που ανθίσταται ή εμποδίζει την
απρόσκοπτη ροή του νερού προς τα κατάντη.
 Επιπρόσθετα θα πρέπει να δημιουργηθούν περιοχές συγκράτησης του
πλεονάζοντος νερού. Αυτό θα χαμηλώσει τα ανώτερα επίπεδα απορροών
και τα επίπεδα της στάθμης νερού και μπορεί να επιτευχθεί είτε
μετακινώντας αναχώματα σε μεγαλύτερες αποστάσεις από τα ποτάμια και
τους χειμάρρους είτε με την κατασκευή δευτερευόντων, υψηλότερων
αναχωμάτων σε συγκεκριμένες αποστάσεις, με πύλες στα πρώτα

(χαμηλότερα) αναχώματα. Αυτό επιτρέπει την ελεγχόμενη πλημμύριση και
αποστράγγιση της περιοχής ανάμεσα στα δύο αναχώματα.
 Συγκεκριμένες περιοχές, επίσης, θα πρέπει πιθανώς να καθοριστούν για
προσωρινή ελεγχόμενη πλημμύριση, ενώ θα πρέπει να προσδιοριστεί το
πώς τα φράγματα μπορούν να βοηθήσουν στην εξασθένιση πλημμυρών
τέτοιου μεγέθους.
Πραγματικά η καταστροφική πλημμύρα έγινε και εξ αιτίας του πρωτοφανούς
φαινομένου Daniel αλλά και γιατί δεν έγιναν όσα έπρεπε για να μειωθούν οι
συνέπειες αυτού. Η κακή κατάσταση των αναχωμάτων που οδήγησαν στη
θραύση τους σε πολλά σημεία (δέκα σύμφωνα με αυτοψία έγκυρων
πραγματογνωμόνων) και το πλημμύρισμα της Κάρλας αποτελούν αιτίες
πολλαπλασιασμού των καταστροφικών συνεπειών.
Ο στόχος είναι να μην έχουμε στο μέλλον τόσα νερά στον Πηνειό και αυτό θα
επιτευχθεί -αν όχι πλήρως- σε μεγάλο βαθμό με την κατασκευή των φραγμάτων
στα ημιορεινά περιμετρικά του κάμπου, με την απομάκρυνση όλων των
εμποδίων που καταγράφηκαν εντός της ζώνης πλημμυρών Πηνειού
(μπαζώματα, κτίρια, υπερυψωμένοι δρόμοι και γέφυρες, κλπ), με την
επαναφορά του ύψους και ενίσχυσης των αναχωμάτων σε όλο το μήκος τους, με
την επέκταση του πλάτους των ζωνών πλημμύρας εάν σε κάποια σημεία αυτό
κριθεί αναγκαίο με την επανεξέταση του αντιπλημμυρικού σχεδιασμού, καθώς
και με την ελεγχόμενη εκτόνωση των ποταμών είτε σε λιμνοδεξαμενές είτε σε
προκαθορισμένες καλλιεργούμενες εκτάσεις. Εάν όλα αυτά συμβούν στην
περιοχή Γυρτώνης και παρόλα αυτά οι επιστήμονες δεν είναι απόλυτα βέβαιοι
για την ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ της υπολεκάνης Κάρλας, τότε θα πρέπει να
εξεταστεί η λύση της σήραγγας προς το Αιγαίο (βλ. παρακάτω).
2.4 Συμπληρωματική προσέγγιση και τεκμηρίωση του ζητήματος της διαχείρισης
των υδάτων
Μια από τις σημαντικές αιτίες της υπερχείλισης των ποταμών ιδιαίτερα κατά τη
διάρκεια του Ντανιελ, υπήρξε η ταχύτητα της ροής των υδάτων. Ως άμεση επίπτωση
προέκυψε η εκρίζωση δένδρων και στη συνέχεια η συμπεριφορά τους είτε ως
πολιορκητικοί κριοί επί των κατοικιών είτε ως εμπόδια για τη συσσώρευση ιλύος
στη γεωργική γη των πλημμυρισμένων ζωνών.

Η αύξηση της ταχύτητας ενισχύθηκε από το 1955-1965 από τη διατάραξη του
μεσογειακού αγρο-δασο-ποιμενικού συστήματος, κυρίως με εκχερσώσεις στις
ημιορεινές περιοχές.

Οι εκχερσώσεις αυτές επεκτάθηκαν μετά την έναρξη των ενισχύσεων της Ε.Ε. και τη
σύνδεσή τους με την καλλιεργούμενη έκταση. Αυτή η επέκταση περιέλαβε
ισοπεδώσεις ρεμάτων και γη με μεγάλες κλίσεις.

Οι παρεμβάσεις αυτές συνεχίστηκαν και στις ζώνες οι οποίες βρίσκονται στην
είσοδο των ποταμών της δυτικής Θεσσαλίας στην πεδιάδα, και χρονολογούνται από
την περίοδο σχεδιασμού και εφαρμογής των αναδασμών. Για την συγκατάθεση και
συναίνεση των γεωργών οι οποίοι ήταν επιφυλακτικοί στην ιδέα του αναδασμού,
αναζητήθηκαν επιπλέον γαίες είτε για την αύξηση της γης της κάθε εκμετάλλευσης
είτε τη μείωση των απωλειών γης λόγω υποδομών (δρόμοι, κανάλια κτλ). Η γη αυτή
βρέθηκε κυρίως, στις φυσικές δεξαμενές υποδοχής των υδάτων της υπερχείλισης,

στην καταστροφή των μαιάνδρων και στην ευθυγράμμιση της κοίτης των ποταμών
καθώς και στην ισοπέδωση ρεμάτων.
Με βάση αυτές τις ιστορικές παρεμβάσεις στα ανάντη των ποταμών της Δυτικής
Θεσσαλίας, θα πρέπει για κάθε σχεδιασμό παρεμβάσεων για τη διαχείριση των
υδάτων στα κατάντη να προηγηθεί ένα σχέδιο άμεσων παρεμβάσεων και
διαχείρισης κατά προτεραιότητα με πολυδιάστατη ταυτόχρονα, στόχευση:
Α) στην αγρο-οικολογική μετάβαση
Β) στην πρόληψη και διαχείριση των πλημμυρών με στόχους τη μείωση των φερτών
υλών και της ταχύτητας.

Ειδικοί θα πρέπει να εξετάσουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια των κίνδυνο
συσσώρευσης φερτών υλών και μείωσης του ωφέλιμου όγκου νερού. Ο κίνδυνος
είναι ιδιαίτερος στην κοιλάδα απορροής του Ενιπέα εξ’ αιτίας της σύστασης του
εδάφους (χωματόβουνα) και γι’ αυτό θα πρέπει ο σχεδιασμός να επιτρέψει ικανό
χρόνο ζωής στο φράγμα (διερεύνηση του ισοζυγίου φερτών υλών και σχεδίαση
τρόπου μείωσης και διαχείρισης των αποθέσεων στο εσωτερικό του ταμιευτήρα. Η
πληροφορία ότι στην επιφάνεια του ταμιευτήρα θα εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά
θα δυσχεράνει τη δυνατότητα απομάκρυνσης των αποτεθειμένων φερτών υλών.
Παρεμβάσεις
 στα ανάντη
 αποκλεισμός από το όργωμα αγροτεμαχίων με μεγάλη κλίση
 Χέρσωση, ανασύσταση βοσκοτόπων, επιλεγμένες δενδροφυτεύσεις,
 Μικρά φράγματα ανάσχεσης της ροής
 Επανανύσταση χειμάρρων και ρεμάτων όπου αυτό ενδείκνυται και είναι
δυνατόν,
 Κίνητρα και αντικίνητρα με τα ecoschemes
 Στην ενδιάμεση ροή (συνάντηση με την πεδιάδα)
 Επανασύσταση μαιάνδρων
 Επανασύσταση φυσικών δεξαμενών υποδοχής υδάτων από πλημμύρα γύρω
από τους μαιάνδρους και σε άλλες ειδικές τοποθεσίες.
 Στην πεδινή ζώνη

 Αναγεννητική γεωργία με στόχο την βελτίωση και την αύξηση της
διηθητικότητας (> 20%) του εδάφους,
 Ειδική επιλογή καλλιεργειών έντασης νερού με βάση κριτήρια όπως
υιοθέτηση άρδευσης ακριβείας, έλεγχος της κατανάλωσης νερού (μεταφορά
νερού, διαρροές, inverter, κτλ,
Διακυβέρνηση
Ένα μέρος από τις καταστροφές μιας πλημμύρας είναι δυνατόν να αποφευχθεί ή να
μειωθεί μέσα από την ένταξη των κοινοτήτων στα σχέδια πρόληψης και διαχείρισης
των πλημμυρών και συνεπώς, την ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και
φορέων. Οι στόχοι, το πλαίσιο, οι κανόνες και οι υποχρεώσεις αυτής της ένταξης θα
πρέπει καθορίζονται από το Γενικό Σχέδιο Πρόληψης και Διαχείρισης της
Περιφέρειας σε συνεργασία με τον Δήμο αλλά όχι μόνο από το Δήμο.
α) Συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στην καταγραφή του παλιού υδρογραφικού
δικτύου, και προσδιορισμός όσων ενεργοποιούνται εκ νέου μετά από μεγάλες
βροχοπτώσεις (παρεμβάσεις μικρής κλίμακας),
β) Οργάνωση και εκπαίδευση ομάδων νέων ιδιαίτερα στις παρόχθιες κοινότητας ως
διασώστες. Καταγραφή των διαθέσιμων μέσων παρέμβασης και διάσωσης
(φορτωτές, κλάρκ, τρακτέρ κτλ. Σχέδια διαχείρισης κρίσης (προετοιμασία, διαφυγή
κτλ)
γ) υποχρέωση στις ασφαλιστικές εταιρείες να συμπεριλάβουν και τις ζημιές λόγω
συμμετοχής αυτών των μέσων στη διάσωση.
2.5 Η (νέα) λίμνη Κάρλα ως ταμιευτήρας για άρδευση και εκτόνωση πλημμύρας
Η Λίμνη Κάρλα πλημμύρισε με εκατοντάδες εκατομμύρια κ.μ. μέτρα νερού από το
σπάσιμο των αναχωμάτων κοντά στη Γυρτώνη, ένα εκτιμώμενο 30% των συνολικών
πλημμυρών. Μπορεί να πάρει 1,5 με 2 χρόνια για το νερό από την περιοχή της
Κάρλας να απορροφηθεί μέσω της διόδου απορροής του στον Παγασητικό (8,34
κ.μ./sec ή 720.000 κ.μ. ημερησίως) και μέσω εξάτμισης και κατείσδισης του νερού.
Σύμφωνα με υπολογισμούς της διεπιστημονικής επιτροπής της Περιφέρειας, το
μεγαλύτερο ποσοστό (περί το 85-90%) των εδαφών που είναι τώρα πλημμυρισμένα
με νερό, θα μπορέσουν να καταστούν ικανά προς καλλιέργεια περί τον Απρίλιο
2025.
Αποτελεί απόφασή μας η αποζημίωση των γεωργών που έχουν πληγεί από την
πλημμύρα. Είναι όμως προφανές ότι σε καμία περίπτωση το απωλεσθέν εισόδημα
των γεωργών δεν μπορεί να αποζημιωθεί στο ακέραιο, ιδίως αναφορικά με τους
καλλιεργητές οπωροφόρων δένδρων και πολυετών καλλιεργειών.
Δεδομένου δε του κινδύνου επανάληψης τέτοιων φαινομένων στο εγγύς μέλλον ή
μεσοπρόθεσμα (βλ. κεφ. 1), οι γεωργοί της περιοχής βρίσκονται σε απόγνωση και
πολλοί σκέπτονται να εγκαταλείψουν την περιοχή.
Οι περισσότεροι γεωργοί των Καναλίων, του Καστρίου και των λοιπών παρακαρλίων
χωριών που επισκεφτήκαμε παραδέχονται με θαυμαστή αυτοθυσία ότι καλώς
άνοιξαν τα φράγματα της Γυρτώνης και κατεστράφη η παραγωγή τους συγκριτικά

11

με την μεγαλύτερης κλίμακας καταστροφή που θα υφίστατο η Λάρισα όπου θα
ελλόχευε και ο κίνδυνος απώλειας πολλών ανθρώπινων ζωών. Όμως για να
παραμείνουν στην περιοχή τους και να αποφευχθεί γενικευμένη μετανάστευση
θα πρέπει στους ανθρώπους αυτούς να δοθεί μια ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ.
Η προοπτική αυτή είναι η διασφάλιση ότι σε επόμενα καιρικά φαινόμενα ανάλογα
με τον Elias η τον Daniel η περιοχή τους δεν θα ξαναπλημμυρίσει και η παραγωγή
τους δεν θα καταστραφεί.
Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και σε όλες τις περιοχές που επλήγησαν από την
πλημμύρα, όπου υφίσταται αποτρεπτική προοπτική παγίων και μεγάλων
επενδύσεων στο μέλλον.
Η προτεινόμενη μεσοπρόθεσμη λύση που θα δώσει και την ευκταία προοπτική είναι
η διάνοιξη σήραγγας ικανής διατομής από το ΒΑ τμήμα της Κάρλας για την εκροή
των υδάτων στο Αιγαίο πλησίον της περιοχής του Καμαρίου (βλ. Εικόνα), ή σε
θέση που θα υποδειχθεί κατόπιν μελέτης. Η σήραγγα θα έχει ικανή διατομή για την
παροχέτευση μεγάλων όγκων νερού σε μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. 100-150
m 3 /sec) και μήκους μερί τα 10,4 km. Σύμφωνα με ανάλογα έργα (σήραγγα Συκιάς,
κλπ), το κόστος ενός τέτοιου έργου δεν θα είναι απαγορευτικό ενώ ο χρόνος
αποπεράτωσης δεν θα ξεπεράσει τα 2-3 έτη.
Έχει καταστεί κατανοητό ότι τα ρήγματα στα αναχώματα στη Γυρτώνη έσωσαν την
πόλη της Λάρισας από την πλημμύρα, και σύμφωνα με τους Ολλανδούς
εμπειρογνώμονες είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθεί μια συνολική στρατηγική
προστασίας από τις πλημμύρες για την κοίτη του Πηνειού, μέσω μιας ολιστικής
προσέγγισης. Το ανωτέρω έργο συμφωνεί απόλυτα και θα αποσυμπιέσει περί το
30% των πλεοναζόντων υδάτων του Πηνειού συγκροτημένα προς την «νέα» λίμνη
Κάρλα και από εκεί στο Αιγαίο.